Από τη Μεταπολίτευση στη Μεταμνημονιακή Ελλάδα

Οι ιστορικοί οριοθετούν τις χρονικές περιόδους με βάση σημαντικά ιστορικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα. 

Στην πρόσφατη ελληνική ιστορία διακρίνονται τρεις μεγάλες χρονικές περίοδοι: α) του Μεσοπολέμου (1918-1940), με αφετηρία τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και με τέλος την έναρξη του Ελληνοιταλικού Πολέμου β) της Μεταπολεμικής Ελλάδας (1944-1967), με αφετηρία την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα και με τέλος το πραξικόπημα της 21ης Απρίλιου γ) της Μεταπολίτευσης (1974-2010), με αφετηρία την πτώση της δικτατορίας και με τέλος την είσοδο της χώρας στο 1ο Μνημόνιο.

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος-Γερμανική Κατοχή, η Δικτατορία των Συνταγματαρχών και η Μνημονιακή περίοδος αποτελούν τρεις μικρότερες χρονικές περιόδους που άλλαξαν τα δεδομένα στη χώρα και τίποτα δεν ήταν ίδιο πριν και μετά από αυτές. Η Μνημονιακή περίοδος φαίνεται να πλησιάζει προς το τέλος της. Η Ελλάδα εφόσον καταφέρει σε συμφωνία με την Τρόικα να καταστήσει βιώσιμο το χρέος της, τότε θα μπορέσει να απεμπλακεί από τα Μνημόνια και να εισέλθει στη Μεταμνημονιακή εποχή.

Η περίοδος της Μεταπολίτευσης οικονομικά διακρίνεται από: α) την αύξηση των δημοσιών δαπανών και επενδύσεων β) τη σταθερή καταγραφή δημοσιονομικού ελλείμματος γ) την αύξηση του δημοσίου χρέους δ) τη μείωση της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής σε όφελος του τριτογενή τομέα των υπηρεσιών ε) την αύξηση του εμπορικού ελλείμματος κυρίως λόγω της απώλειας ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και του περιορισμού ή και κατάργησης των δασμών εμπορίου στ) τη μείωση του ποσοστού αποταμίευσης και την αύξηση του χρέους των νοικοκυριών ζ) την έλλειψη σταθερού φορολογικού και νομοθετικού οικονομικού περιβάλλοντος με αποτέλεσμα την αδυναμία προσέλκυσης ξένων ιδιωτικών επενδύσεων και η) την αύξηση της εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας για τη διατήρηση της ανάπτυξης της από τις αγροτικές επιδοτήσεις της ΚΑΠ και από τις ενισχύσεις των ΚΠΣ και του ΕΣΠΑ.

Πρακτικά η ελληνική οικονομία στη διάρκεια της μεταπολίτευσης έγινε ευάλωτη, απώλεσε την παραγωγική και επενδυτική ανεξαρτησία της και έγινε εξαρτημένη από το δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό, τις αποφάσεις της Ε.Ε. και τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν χάραξαν καμία ολοκληρωμένη οικονομική στρατηγική για να εκμεταλλευτούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα δέσμια της φαυλοκρατίας, της οικογενειοκρατίας, των συμφερόντων που τα χρηματοδότησαν, των πελατειακών σχέσεων και του πάθους τους για εξουσία δεν κατάφεραν να εξηγήσουν στο λαό ότι το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης με επιδοτήσεις και δανεισμό δεν είναι διατηρήσιμο. Όλες οι κρίσιμες αποφάσεις με πολιτικό κόστος, όπως η επίλυση του ασφαλιστικού ή η δημόσια σπατάλη, αφέθηκαν σε εκκρεμότητα.

Όταν ξέσπασε η διεθνής τραπεζική κρίση το 2008 μετά την κατάρρευση της LehmanBrothers και ακολούθησε η κρίση χρέους των χωρών της Ευρωζώνης, η ελληνική οικονομία ήταν εκτεθειμένη σε υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό δανεισμό, είχε χαμηλή παραγωγικότητα και περιορισμένη ανταγωνιστικότητα. Η Ελλάδα ήταν ευάλωτη οικονομικά και η κρίση ανέδειξε τις αδυναμίες της. Τα Μνημόνια ήταν η συνταγή που υιοθετήθηκε για να αντιμετωπιστεί η κατάρρευση της Ελληνικής οικονομίας εξαιτίας συσσωρευμένων λαθών στη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Η ελληνική κοινωνία εξέλαβε ως τιμωρητική τη στάση της Τρόικας και των ελληνικών κυβερνήσεων Παπανδρέου, Παπαδήμου και Σαμαρά που εφάρμοσαν τις μνημονιακές πολιτικές. Η περίοδος των Μνημονίων μπορεί να πέτυχε την εξάλειψη του πρωτογενούς ελλείμματος της κυβέρνησης και τον περιορισμό του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών, αλλά αφήνει πίσω της ανεργία, φτώχεια και ανέχεια σε πρωτοφανή επίπεδα για τα ελληνικά δεδομένα.

Η ελληνική κοινωνία πληγωμένη από την απότομη δημοσιονομική προσαρμογή αισθάνεται προδομένη και αναζητά εξιλαστήρια θύματα. Κάθε πολιτικός χώρος υποδεικνύει τους υπευθύνους ανάλογα με τις σκοπιμότητες που συνεχίζει ακόμη και σήμερα να υπηρετεί. Η χώρα δε μπορεί να συνεχίζει να αναζητά την επιστροφή στις παλιές καλές μέρες του παρελθόντος. Κάτι τέτοιο είναι μια πλάνη και αποπροσανατολισμός. Η χώρα πρέπει να δει την πραγματικότητα που έχει μπροστά της και να πάρει τις αποφάσεις που θα την οδηγήσουν στη Μεταμνημονιακή Ελλάδα. Οι ψευδαισθήσεις και ο ρομαντισμός δεν είναι καλοί σύμβουλοι.

Η χώρα έχει το χαμηλότερο ποσοστό απασχολούμενων στην Ε.Ε. στις παραγωγικές ηλικίες. Δηλαδή ανεξάρτητα από το ήδη υψηλό ποσοστό ανέργων έχει υψηλό ποσοστό άεργων. Έχει μια από τις υψηλότερες αναλογίες συνταξιούχων Πανευρωπαϊκά και δυστυχώς μια από τις μικρότερες αναλογίες ανηλίκων ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της. Τα τελευταία χρόνια από χώρα εισδοχής ανειδίκευτων μεταναστών γίναμε χώρα εξαγωγής ειδικευμένων μεταναστών. Με λίγα λόγια αποτυπώνεται από τη δημογραφική κατάσταση που έχει διαμορφωθεί ότι η χώρα έχει παραγωγικό έλλειμμα που αποτυπώνεται στην αδυναμία της να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Στη μεταπολίτευση για το πρόβλημα αυτό έγινε προσπάθεια να επιλυθεί είτε μέσω προσλήψεων στο δημόσιο είτε μέσω δημοσιών έργων. Το μοντέλο αυτό δεν ήταν βιώσιμο και οδήγησε στην υπερχρέωση της χώρας.

Η χώρα χρειάζεται τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα,χρειάζεται την αύξηση της παραγωγής και της απασχόλησης. Η αύξηση της εγχώριας παραγωγής είναι η μόνη βιώσιμη πορεία ανάπτυξης και η μόνη που θα διασφαλίσει την αύξηση του ΑΕΠ και τη διατήρηση του κοινωνικού κράτους και του ασφαλιστικού συστήματος. Αν η χώρα δεν μπορέσει να γίνει παραγωγικά ισχυρή, θα παραμείνει έρμαιο των δανειστών της και των αδιέξοδων πολιτικών αντιπαραθέσεων των ανεπαρκών εγχώριων πολιτικών δυνάμεων. Η παραγωγική ενδυνάμωση της χώρας απαιτεί αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, διαφάνεια στη λήψη των αποφάσεων, σταθερό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον, ελκυστικούς φορολογικούς συντελεστές, προτεραιότητα στη χρηματοδότηση των επενδυτικών σχεδίων, αναβάθμιση της βασικής εκπαίδευσης με έμφαση στη σωστή αγωγή του νέου πολίτη, ενίσχυση της τεχνικής εκπαίδευσης και διασύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την αγορά.

Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η έννοια της επιχειρηματικότητας στη χώρα. Για πολλά χρόνια η επιχειρηματικότητα στηλιτεύτηκε, με αποτέλεσμα τα πιο φωτεινά μυαλά της χώρας αντί να γίνουν επιχειρηματίες και η ατμομηχανή της ανάπτυξης της χώρας, έγιναν δημόσιοι υπάλληλοι κι ως δημόσιοι υπάλληλοι εγκλωβίστηκαν σε ένα σύστημα ευνοιοκρατίας και κομματισμού χωρίς παραγωγικότητα. Η Μεταμνημονιακή Ελλάδα χρειάζεται ολοκληρωμένο σχέδιο παραγωγικής ενδυνάμωσης, δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και αύξησης του ΑΕΠ. Η διατήρηση του κοινωνικού κράτους εξαρτάται από την επιτυχία της αξιοποίησης των παραγωγικών δυνατοτήτων της χώρας. Η Ελλάδα έχει συγκριτικά πλεονεκτήματα όπως την ύπαρξη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού και των αναγκαίων βασικών υποδομών. Έχει τις δυνατότητες να εξελιχθεί σε μια οικονομικά εύρωστη χώρα αρκεί να ξεφύγει από την ενδοσκόπηση, τη μιζέρια και την επανάληψη των λαθών της μεταπολίτευσης. Η χώρα χρειάζεται εθνικό στόχο την παραγωγική ενδυνάμωση και πρέπει το σύνολο των δυνάμεων της να στραφούν προς τα εκεί. Μέσα από την παραγωγική ενδυνάμωση της θα μπορέσει να περιορίσει την ανεργία, τη φτώχεια και να διατηρήσει το ασφαλιστικό και κοινωνικό σύστημά της. Χωρίς ισχυρό ιδιωτικό παραγωγικό τομέα η χώρα δεν θα μπορέσει να διατηρήσει το σημερινό βιοτικό της επίπεδο, ανεξάρτητα από το νόμισμα της χώρας ή τη διαγραφή ή μη του δημόσιου χρέους. Η Μεταμνημονιακή Ελλάδα δεν μπορεί να είναι η συνέχεια της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Η Μεταμνημονιακή Ελλάδα πρέπει να εγκαταλείψει τους μύθους της ήσσονος προσπάθειας και να προχωρήσει συνταγμένα και χωρίς παλινδρομήσεις σε ένα πλάνο παραγωγικής ανάπτυξης.

Θανάσης Ζεκεντές

Οικονομολόγος MSc

Μέλος Συνέλευσης των Αντιπροσώπων

του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας