«ΓΡΑΙΚΟΙ…».-

[ ΤΟΥ ΜΠΑΜΠΗ ΜΩΚΟΥ ]

Για την εποχή, επίσημα παραφρασμένη, αρχαικού  τύπου γλώσσα συναντάται μόνον σε εκκλησιαστικές  γραφές  και παπύρους με ιστορικές αναφορές και προέλευση  κυρίως από την Αλεξάνδρεια  της Αιγύπτου(;). 

Την συγκεκριμένη  χρονική  περίοδο  οι  Ελληνες που ζούν στο Βυζάντιο ονομάζονται απαξιωτικά, υποτιμητικά  από  τους Ρωμαίους Γραικοί, θεωρούμενοι  πολίτες  δεύτερης  κατηγορίας. Η ονομασία - το προσωνύμιο, εχει όμως ρίζες αναφοράς  πολύ παλαιότερες, βαθύτερες.

   

Πολύ νωρίτερα,αναφερόμενος στην ονομασία ο Αριστοτέλης καταγράφει:

    

«…Πρώτον μέν Γραικοί νύν δε Ελληνες…» (Αριστοτέλους «Μετεωρολογικά»Ι,352α) . Επίσης ο Στέφανος Βυζάντιος αναφέρει ότι ο Αλκμάν ονόμαζε Γραίκες τις μητέρες των Ελλήνων: («..Γραίκες  δε παρά  Αλκμάνι αι των Ελλήνων μητέρες και παρά Σοφοκλεί εν ποιμέσιν..».

   

Το προσωνύμιο,καίτοι ειρωνικό,εκλαμβάνεται  από το ελληνικό στοιχείο  όχι  σαν περιπαιχτικό,αλλά  προσδιορισμού  της «εξόχου» διαφορετικότητάς του από άλλα φύλα που συνθέτουν πληθυσμιακά  το Βυζάντιο.

      

Την ονομασία  Γραικός  υπερασπίζουν με περηφάνεια οι  Βυζαντινοί  ,αφού είναι  σίγουροι για την ελληνικότητα  της προέλευσής της. Η ιστορία  του Ησιόδου αναφέρει πως η Πανδώρα, κόρη  του  Δευκαλίωνα  βασιληά  της  Φθίας, απέκτησε  με τον Δία  τρείς γιούς,τον Γραικό, τον Μάγνη και  τον Μακεδόνα.  (Ησιόδου :«Γυναικών Κατάλογος»  η «ηοίαι»,1-6, μετ. Εκδ.Κάκτος).

     

Η ονομασία  Γραικός  αναφέρεται  αρχικά  από τον  Ομηρο «Κατάλογος-Νήες». Η πιο παλιά πηγή αναφοράς στο προσωνύμιο Γραικός είναι του Αριστοτέλη, που μιλώντας για Γραικούς αναφέρεται σε πληθυσμιακό στοιχείο, που ύστερα από ενα φυσικό  κατακλυσμό εγκαταλείπει   την  περιοχή της Ηπείρου και μέσω της Δωδώνης  εγκαθίσταται  στην περιοχή  της αρχαίας Φθίας. Οι ίδιοι με τον καιρό ωνομάστηκαν  Ελληνες. Ετυμολογικά,πάντως,ο όρος προέρχεται από το λατινικό  Graecus.

      

Στην Ιταλία –περιοχή  Απουλίας-  υπάρχει  σήμερα η  πόλη Σολέτο,  της   οποίας   οι κάτοικοι  αυτοονομάζονται  Grecos και  αδιαπραγμάτευτα  θεωρούν τους εαυτούς τους Ελληνες .

     

Η ιστορία μνημονεύει την ανταπάντηση του Αθανασίου Διάκου  στους  Τούρκους όταν πρίν  τον ανασκολοπισμό  του προτείνουν  να  αλλαξοπιστήσει: «Γίνεσαι  τούρκος Διάκο μου την πίστη σου ν’αλλάξεις; -Εγώ Γραικός  γεννήθηκα,  Γραικός θε’ να πεθάνω…».

       

Ο Παυσανίας βεβαιώνει πως Γραικοί , ησαν Βοιωτοί, κατοικοι  της  Γραίας, σημερινής  Τανάγρας. Γραικοί κατοικούσαν επίσης σε μέρη από την Αυλίδα ως τον Ωρωπό.Σύμφωνα με τον Ομηρο και την αναφορά του στις «Νήες», κάτοικοι της Γραίας - Γραικοί ησαν από τους βασικούς συμμετέχοντες στην εκστρατεία – πόλεμο κατά  της  Τροίας. Γηγενείς  Γραικοί εθεωρούντο οι Λοκροί , που  επίσης  συμμετείχαν  στον  Τρωικό πόλεμο  με 4ο  πλοία  και 4.000   άνδρες . Ανάμεσά  τους  ο  Πάτροκλος (γιός  του  Μενοίτιου), φίλος  και  συμπολεμιστής του Αχιλλέα στην παραπάνω εκστρατεία.

        

Και ο Καβάφης ,όμως,όπως καταφαίνεται και από το παρακάτω ποίημα του με αναφορά στον «χαμό της Πόλης» χρησιμοποιεί κατά κόρον τα «Γραικικά»:

                 « Η ΡΩΜΑΝΙΑ ΠΑΡΘΕΝ…». «Αυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,για τ΄άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,πράγματα συμπαθητικά,δικά μας .Γραικικά.                                         #Διάβαζα και τα πένθιμα για το χαμό της Πόλης«Πήραν την Πόλη,πήραν την ,πήραν τη Σαλονίκη».Και την Φωνή που εκεί που οι δυό εψέλναν,«ζερβά ο βασιληάς,δεξιά ο πατριάρχης»,ακούστηκε κ’είπε να πάψουν πιά«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»πήραν την Πόλη πήραν την ,πήραν τη Σαλονίκη.                                          #Όμως απ’ τα’ άλλα πιο πολύ μ’ άγγιξε το άσματων Τραπεζούντων με την παράξενή του γλώσσακαι με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνωνπου ίσως ολο πίστευαν πως θα σωθούμε ακόμη.                                          #Μα αλλοίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»με το «φτερούλιν αθε χαρτίν περιγραμμένονκι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλιεπήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».Ο Αρχιερείς δεν δύνανται(η δεν θέλουν) να διαβάσουν«Χέρας υιός Γιανίκας εν» αυτός το παίρνει το χαρτί,και το διαβάζει κι ολοφύρεται.«Σιτ’ αναγνώθ’σιτ’ ανακλαίγ’σιτ ανακούγ’ την κάρδιαν.Ν’ αοιλλή εμάς να βάι εμάς η Ρωμανία πάρθεν».                                                             Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ

     Από της θεσμοθέτησης του νεοελληνικού κράτους, πάντως, ακόμα και μέχρι σήμερα και τα τρία ονόματα δηλ. Ελληνας, Γραικός, Ρωμιός στο στομα, στο μυαλό  και στο συνειδητό του απλού ανθρώπου ενέχουν για το πλατύ ελληνόφωνο λαικό στοιχείο σημασία ταυτόσημη. Τούτο υποστηρίζεται κατά κόρον και από το σύνολο της διανόησης (ποιητές,συγγραφείς κ.λ.π.) και στη Λαική Αστική μουσική  έκφραση λογίζεται σαν απόλυτη εθνολογική ταυτότητα. Και αν σε συνάφεια κανείς καλόβουλα αποπειραθεί ιστορική γλωσσική ερευνητική αναγωγή ,απερίσπαστα θα οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως η υπέροχη ελληνική Γραμματεία  στο Βυζάντιο στηρίχθηκε και υποστηρίχθηκε από τους Ρωμιούς που δικαιωματικά υποστήριζαν σαν προνόμιο να μιλάς ελληνικά. Κι΄αυτό γιατί είχαν σαν ατράνταχτο επιχείρημα πως μόνον η ελληνική γλώσσα υπήρξε «εννοιολογική»με ανεπανάληπτη κατά την εκφορά μουσικότητα και όχι «σημειολογική».Αυτό καθ’αυτό αποτελούσε και γλωσσική «υπεκφυγή» - κρησφύγετο συνεννόησης για τους Ρωμιούς αφού πληθώρα από οι ελληνικέςλέξεις και μόνον είχαν λεξιτυπία.Π.χ.Που να καταλάβει ο Τούρκος πως τη λέξη πέτρα, ο ελληνας μπορούσε να την πεί κοτρώνα, σκρούμπο, στουρνάρι, λιθάρι   κ.λ.π. και να εννοεί ,να αποτυπώνει νοηματικά το ίδιο πράγμα.

   

Ας υποστηρίζουν ωρισμένοι πως το αποτέλεσμα διατήρησης της γλώσσας κατά την Οθωμανικότητα στηρίζεται σε μελέτες και γραφήματα των Αιγύπτιων. Αυτοί σαν «στοιχειοθέτες» διακρίθηκαν  και, μόνο τον Αριστοτέλη μετέφρασαν . Οι Ρωμαίικη βυζαντινή διανόηση μετέφρασε και Ομηρο και Αισχύλο και Ευριπίδη, καθώς και πλειάδα άλλων συγγραμμάτων, τιμώντας αδιάκοπα σαν πηγή γνώσης την υπέροχη αρχαιοελληνική γραμματεία.

          

Ούτε παρεξήγηση λοιπόν ,ούτε αντινομία. Η ρίζα και το όνομα είναι ένα .Ελληνας ,Ρωμιός η Γραικός  είναι το ίδιο!..Οι λέξεις τρείς, η σημασία μία και μοναδική!..Μην ταλανιζόμαστε και είτε από σκοπιμότητα, πονηρία, ημιμάθεια, αλλαζονική επιστημοσύνη  η στείρο σχολαστικισμό πατρονάρουμε δόλια ετυμολογικές η άλλεςκαταγωγές κατά το δοκούν .

Η  ίστορία  είναι μνήμη ανεξίτηλη κι’ όποιος δεν τη σέβεται και την παραλάσσει , τη διαβάλλει η την καταπατά η την καταχράται.

        

Σε παραδοσιακά τραγούδια τους, «Ως με τιμά ο γόνος μου ,δεν με τιμά ο κόσμος» έλεγαν οι πιο παλιοί και είχαν δίκιο. Ο γόνος ήταν ένας !...Τόσο δυνατός που  ο ελληνισμός από δημιουργίας του άντεξε  σε   17 ολόκληρες κατακτήσεις . Κι’ όχι μόνο δεν αλλοτριώθηκε μα άντεξε, και  ενσωμάτωσε ακόμα και λαούς με καταγωγή η γλώσσα  σπουδαία , όπως τα σανσκριτικά! Ο λόγος πως «εκόμιζε πολιτισμού πρότασιν  δια των αναγκών πλήρωσιν». (Οπου η  πρότασις πολιτισμού νοείται  όχι μόνο σαν ψυχαγωγία, αλλά τ ρ ό π ο ς διερεύνησης και κάλυψης αναγκών διαβίωσης ,προσπορισμού αγαθών και  εκδηλωτικότητας). Δηλαδή τρόπος ζήν  «εν αρμονία και πληρότητι ψυχής»…