Το δημογραφικό πρόβλημα και η ανάπτυξη της Φθιώτιδας

[ Του Γεωργίου Σούλιου, Ομοτ. Καθηγητή Α.Π.Θ. ]

1.            Είναι ευνόητο ότι για να αναπτυχθεί μια Χώρα, ένας Νομός, μια Περιοχή πρέπει να έχει πολύ πληθυσμό, να είναι πολυάνθρωπη.  Τα στενά και οι δρόμοι και οι πλατείες των χωριών και των πόλεων, οι κάμποι και τα βουνά και τα παράλια, οι στράτες και τα δίστρατα και τα λιανόστρατα, οι πλαγιές και οι ρεματιές, οι κορυφές και τα διάσελα, οι λόγγοι και τα ξέφωτα να πλημμυρίζουν από ανθρώπους.  Οι άνθρωποι ομορφαίνουν τον τόπο, η ερημιά τον αγριεύει.  Αυτό το είχαν κατανοήσει από την αρχαία εποχή, χωρίς σπουδές και διδακτορικά.  Ο Θησέας κάλεσε όλους τους ανθρώπους των γύρω περιοχών να κατοικήσουν στην Αττική: «Δεύρ’ ίτε πάντες λέω» (να έλθει εδώ όλος ο λαός) και έτσι αργότερα η Αθηνά μεγαλούργησε.  Ο πλούτος μιας περιοχής είναι πάνω απ΄ όλα το ανθρώπινο δυναμικό.

2.           Η απογραφή του 2011 επεφύλαξε μια δυσάρεστη έκπληξη για τη Φθιώτιδα: Μια σημαντική μείωση του πληθυσμού της κατά 19.435 κατοίκους δηλ. ποσοστό 10,86% κατά τη δεκαετία 2001-2011: από 178.896 σε μόλις 159.461 κατοίκους!  Για πρώτη φορά από το 1951 παρατηρήθηκε μείωση πληθυσμού και μάλιστα τόσο μεγάλη.  Βέβαια, ατυχώς, και στο σύνολο της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος υπήρξε μείωση, αλλά σαφώς μικρότερη, περίπου 5,8%, ενώ σε εθνικό επίπεδο υπήρξε περίπου στασιμότητα.

Σχήμα 1.

(Επάνω) Διακύμανση του πληθυσμού της Φθιώτιδας από το 1940 έως το 2011.(Κάτω) Η αντίστοιχη ποσοστιαία μεταβολή του τόσο στη Φθιώτιδα όσο και στο σύνολο της χώρας.

Στο σχήμα 1 επάνω έχουμε την εξέλιξη του πληθυσμού της Φθιώτιδας από το 1940 έως 2011 και κάτω η ποσοστιαία μεταβολή του πληθυσμού της Φθιώτιδας, αλλά και συγκριτικά του συνόλου της χώρας.  Κατά το διάστημα αυτό ο συνολικός πληθυσμός της χώρας αυξήθηκε κατά 47,3% (από 7.343.860 κατοίκους το 1940 σε 10.816.286 το 2011) ενώ της Φθιώτιδας μόνο κατά 6,6%, (από 154.650 το 1940 σε 159.461 το 2011).  Αν η Φθιώτιδα ακολουθούσε την αύξηση του πληθυσμού της χώρας, το 2011 θα είχε 220.434 κατοίκους δηλ. 60.973 επί πλέον!!

            Στο σχήμα 2 φαίνεται η μεταβολή του ποσοστού των κατοίκων της Φθιώτιδας ως προς το σύνολο της χώρας: από 2,04% το 1940 σε μόλις 1,46% το 2011 και φαίνεται και η ραγδαία μείωση κατά την τελευταία δεκαετία (2001-2011).

  

Σχήμα 2.

Το ποσοστό των κατοίκων της Φθιώτιδας ως προς αυτό του συνόλου της χώρας.

3.         Η πληθυσμιακή πυκνότητα στο σύνολο της χώρας είναι 82,9 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, ενώ στη Φθιώτιδα μόλις 35,9! Υπάρχουν μόνο λίγοι ορεινοί νομοί, όπως η γειτονική Ευρυτανία ή η Φωκίδα που είναι πληθυσμιακά αραιότεροι.  Για σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες: Βουλγαρία 81, Αυστρία 95, Πορτογαλία 110, Γαλλία 115, Ιταλία 210, Γερμανία 230, Αγγλία 260, Βέλγιο 330 (κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο).

Σχήμα 3.

(Επάνω) Εξέλιξη του ποσοστού των νέων ατόμων (κάτω των 15 ετών) στη Φθιώτιδα και στο σύνολο της χώρας.(Κάτω) Το αντίστοιχο ποσοστό των ηλικιωμένων ατόμων (άνω των 65 ετών)

4.             Ίσως ακόμη πιο ανησυχητική είναι η ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού του Νομού μας, όπως φαίνεται στο σχήμα 3 σε σύγκριση με το σύνολο της χώρας.  Έτσι τα ηλικιωμένα άτομα, άνω των 65 ετών, στη Φθιώτιδα είναι 22,7% (από 16% το 1961) ενώ στο σύνολο της χώρας είναι 21,1% (από 15,4% το 1961). Αντίθετα τα νέα άτομα, κάτω των 15 ετών, στη Φθιώτιδα είναι 13,5% (από 25,6% το 1961) ενώ στη χώρα 11,5% (από 16,8% το 1961).  Κατά την πεντηκονταετία 1961-2011 έγινε όχι μόνο μείωση του πληθυσμού στη Φθιώτιδα αλλά και σημαντική γήρανση!  Η μέση ηλικία στη Φθιώτιδα το 2011 είναι περίπου 44,1 έτη, ενώ στη χώρα 41,9 έτη, στην περιφέρεια 43.  Βέβαια στη γειτονική μας Ευρυτανία είναι 49 έτη(!), αλλά αυτό δεν πρέπει να μας παρηγορεί. Ασφαλώς υπάρχουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με γηρασμένο πληθυσμό, π.χ. για το 2015 ο πληθυσμός άνω των 65 ετών θα είναι: Γαλλία 18,7%, Ιταλία 21,7%, Αγγλία 18,1%, Γερμανία 21,4% κλπ (ενώ στην Κίνα μόλις 9,5% και στην Ινδία λιγότερο από 6%), αλλά έχουν, ίσως λόγω μετανάστευσης, κάποια αύξηση του πληθυσμού.

Σχήμα 4.

Ποσοστιαία μεταβολή ως προς το 1961 της Κίνησης του Πληθυσμού (= διαφοράς γεννήσεων-θανάτων) στη Φθιώτιδα και στο σύνολο της χώρας.

5.            Εξίσου ανησυχητική είναι και η κίνηση του πληθυσμού στη Φθιώτιδα (αλλά και σε μικρότερο βαθμό στο σύνολο της χώρας), δηλ. η διαφορά γεννήσεων-θανάτων που ήδη είναι αρνητική στη Φθιώτιδα από το 1986 (ενώ στο σύνολο της χώρας από το 1997), όπως φαίνεται στο σχήμα 4: οι θάνατοι είναι 702 περισσότεροι από τις γεννήσεις το 2011.

6.            Και σε άλλους μεγάλους Νομούς της χώρας (πλην Αττικής και Θεσσαλονίκης) έχει συμβεί μείωση πληθυσμού όχι όμως στον ίδιο βαθμό με τη Φθιώτιδα (πλην ίσως Μεσσηνίας), αν και βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της χώρας.  Προκύπτει σαφώς από τα πιο πάνω ότι στη Φθιώτιδα κατά την προηγού­μενη δεκαετία η μείωση, αλλά και η γήρανση του πληθυσμού σε σχέση με το σύνολο της χώρας, όχι μόνο συνεχίστηκε, αλλά και εντάθηκε σε βαθμό σχεδόν ανησυχητικό!  Η πληθυσμιακή συρρίκνωση και γήρανση δυσκο­λεύουν την ανάπτυξη.  Το να επιτευχθεί ανάπτυξη στη Φθιώτιδα με αυτό το δημογραφικό πρόβλημα, είναι ωσάν να επιχειρεί κάποιος να ανέβει  μια κυλιόμενη σκάλα που κινείται αντίστροφα: Χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια.

7.            Η προφανής αιτία της πληθυσμιακής αραίωσης είναι η μείωση του εισοδήματος, άρα συνολικά της παραγωγής στη Φθιώτιδα.  Περιοχές στις οποίες κατά την τελευταία δεκαετία αυξήθηκε το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, (ΑΕΠ), όπως οι Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα, η Κρήτη, παρουσίασαν αύξηση του πληθυσμού τους.  Άρα μόνο αν αυξηθεί το κατά κεφαλή ΑΕΠ στη Φθιώτιδα θα παρατηρηθεί αναπόδραστα πληθυσμιακή αύξηση.  Όμως ως προς το κατά κεφαλή ΑΕΠ η Φθιώτιδα το 1999 ήταν 34^η στους 55 Νομούς της χώρας το 2000 35^η και σήμερα, πολύ φοβάμαι ότι έχει κατεβεί περισσότερο, δεν έχω όμως δεδομένα.

8.            Η ανάπτυξη, δηλ. η ουσιαστική αύξηση εισοδημάτων είναι αδήριτη ανάγκη, είναι βασική προϋπόθεση για την ανακοπή του πληθυσμιακού εκφυλισμού του Νομού.

Για το λόγο αυτό πρέπει:

·      Να ενθαρρυνθεί κάθε ιδιωτική παραγωγική επένδυση σε κάθε τομέα παραγωγής με υπέρβαση γραφειοκρατικών εμποδίων (ενίοτε άνευ ουσιαστικού λόγου) και με επιτάχυνση διαδικασιών.

·      Να αξιοποιηθεί ο ορυκτός πλούτος και ο πλούτος θερμών ιαματικών πηγών που είναι μεγάλος με παράκαμψη αγκυλώσεων, πολλές φορές αδιανόητων.  Να ξεπερασθεί ο γόρδιος δεσμός των αγκυλώσεων αυτών.  Να αξιοποιηθούν τουριστικά οι πανέμορφες παραλίες συνολικού μήκους πολλών δεκάδων χιλιομέτρων.

·      Να αξιοποιηθούν οι πόροι του νέου ΕΣΠΑ σε αποκλειστικά παραγωγικές επενδύσεις και διαδικασίες που αυξάνουν άμεσα την παραγωγή, το εισόδημα.  Εδώ όμως, σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν στην ημερήσιο τύπο, θεωρώ ότι η Περιφέρειά μας, η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, έχει αδικηθεί.  Συγκεκριμένα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης παίρνει 76.083.924 ευρώ, δηλ. 139 ευρώ ανά κάτοικο, λιγότερα από κάθε άλλη περιφέρεια της χώρας, αν και είναι η πέμπτη φτωχότερη.  Για σύγκριση π.χ. στο Βόρειο Αιγαίο αντιστοιχούν 1109 ευρώ ανά κάτοικο, στην Ήπειρο 958,9, στη Δυτ. Μακεδονία 887,5, στα Ιόνια Νησιά 766,5, στην Κρήτη 476, στη Θεσσαλία 368,8, στην Κεντρ. Μακεδονία 348,7, στην Πελοπόννησο 285,1, στο Νότιο Αιγαίο 206,1, στην Αττική 181,5.  Δεν γνωρίζω με ποια κριτήρια έγινε αυτή η κατανομή.  Είναι προφανώς άδικη για τη Στερεά Ελλάδα.  Οι Υπεύθυνοι της Περιφέρειας πρέπει να ελέγξουν την κατανομή.

Υ.Γ. Πολλά από τα ως άνω στοιχεία μου παραχωρήθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και την ευχαριστώ.

 Γεώργιος Χ. Σούλιος

Ομοτ. Καθηγητής Α.Π.Θ.

Για την δημοσιοποίηση

Δημήτρης Ζάχος

Δημοσιογράφος