Παραγωγικό και όχι νομισματικό το πρόβλημα της χώρας

[ Του ΘΑΝΑΣΗ ΖΕΚΕΝΤΕ * ]

Η Ελλάδα τα τελευταία 6 χρόνια βρίσκεται σταθερά ψηλά στην παγκόσμια ειδησεογραφία. Έχουν γραφτεί χιλιάδες άρθρα και έχουν γίνει αλλεπάλληλες μελέτες για να αποτυπώσουν το οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Όλο αυτό το διάστημα η οικονομική κατάσταση των Ελλήνων, παρά τα σκληρά μέτρα, επιδεινώνεται. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι ο ελληνικός λαός εκτός από την αισιοδοξία του για το μέλλον έχει χάσει και την πίστη του στο πολιτικό σύστημα. 

  

Η Ελλάδα ήταν εντελώς ανέτοιμη να αντιμετωπίσει την κρίση χρέους του 2008. Τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας της χώρας βρέθηκαν ύστερα από 15 χρόνια ανάπτυξης υπερχρεωμένοι. Εκ των υστέρων εύκολα κανείς μπορεί να συμπεράνει πως η ανάπτυξη της περιόδου 1993-2008 συνδέεται άμεσα με τη δανειακή επέκταση. Η αύξηση του ΑΕΠ της περιόδου πριν την κρίση σε πολύ μεγάλο βαθμό ωθήθηκε από την ευκολότερη και φθηνότερη πρόσβαση του κράτους, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών στις αγορές χρήματος. Το φθηνό χρήμα δημιούργησε την ψευδαίσθηση της βιώσιμης μεγέθυνσης της οικονομίας μέσω της τόνωσης της δημόσιας και ιδιωτικής κατανάλωσης. Δεν υπήρξε προσέλκυση νέων επενδύσεων, βελτίωση της παραγωγικότητας, αύξηση της παραγωγής αγαθών. Αντίθετα, δημιουργήθηκε μια έκρηξη στον τομέα των υπηρεσιών, χωρίς ανταγωνιστικότητα έναντι των Ευρωπαϊκών χωρών. Σήμερα, όλοι ξέρουμε πως η ελληνική οικονομία το 2008 εξάντλησε τα όρια της και εξαιτίας της σαθρούς βάσης της σαρώθηκε από την κρίση, όσο καμία άλλη οικονομία.

Η συνταγή των Μνημονίων είτε με αύξηση φόρων και δευτερευόντως μείωση δημόσιων δαπανών (1ο Μνημόνιο) είτε με μείωση δημοσιών δαπανών, μείωση μισθών - συντάξεων και δευτερευόντως αύξηση φόρων (2ο Μνημόνιο) απέτυχε. Η χώρα συνεχίζει να αδυνατεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και να προσελκύσει επενδύσεις. Το ελληνικό πολιτικό σύστημα υπήρξε άτολμο στο να συγκρουστεί με τα οργανωμένα και ισχυρά συμφέροντα των μεγάλων και μικρών κλειστών αγορών και θεσμών της χώρας. Η Ελλάδα παρά τα δημοσιονομικά μέτρα και τις σημαντικές μειώσεις αποδοχών είναι μια χώρα εχθρική προς την επιχειρηματικότητα. Η πολιτική αβεβαιότητα - αστάθεια, η συχνή εναλλαγή του νομικού πλαισίου, η ευνοιοκρατία, οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης, η ατιμωρησία, η έλλειψη ελέγχου, η ανεπάρκεια του δημόσιου τομέα να προσφέρει υπηρεσίες υγείας και παιδείας, το φακελάκι, το γρηγορόσημο, η φοροδιαφυγή, η εισφοροδιαφυγή, η αδήλωτη εργασία κ.α. είναι παθογένειες που δεν διορθώθηκαν και δεν εξαλείφθηκαν με τα Μνημόνια. 

Είναι αποτέλεσμα έλλειψης πολιτικής βούλησης, κακής νοοτροπίας, έλλειψης παιδείας, φορολογικής συνείδησης; Μάλλον είναι συνδυασμός όλων. Η ελληνική κοινωνία αποδίδει, με ευκολία, το σύνολο της ευθύνης στο πολιτικό σύστημα, χωρίς να κάνει αυτοκριτική για τη δική της εμπλοκή στην διαιώνιση κακών και αναχρονιστικών πρακτικών. Μετά την αποσαφήνιση, με τον πιο σκληρό τρόπο (capital controls), ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιβιώσει μόνη της οικονομικά και τα Μνημόνια είναι αναγκαίο κακό ώστε να εισρεύσει εξωτερική οικονομική βοήθεια στη χώρα εμφανίστηκαν στο προσκήνιο οι υποστηρικτές της Δραχμής, οι οποίοι από τον αντιμνημονιακό αγώνα περνούν στον αντιευρωπαϊκό αγώνα. 

Μήπως είναι νομισματικό το πρόβλημα της χώρας; Το Ευρώ είναι ένα σκληρό νόμισμα, με ισχυρή αγοραστική δύναμη και περιορισμένη διακύμανση έναντι των άλλων ισχυρών νομισμάτων. Παράλληλα, η Ευρωζώνη ως νομισματική ένωση απαιτεί από κάθε χώρα μέλος να διατηρεί υψηλή ανταγωνιστικότητα, ώστε να μπορεί να έχει ισορροπία στο ισοζύγιο πληρωμών της. Η Ελλάδα από την ένταξη της στην Ευρωζώνη δεν αντιλήφθηκε τους κινδύνους του νέου νομίσματος και της νομισματικής ένωσης. Δεν φρόντισε να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της σε υψηλό επίπεδο. Οι Έλληνες απέκτησαν φθηνή πρόσβαση στα εισαγόμενα προϊόντα, μπόρεσαν να κάνουν φθηνά ταξίδια στο εξωτερικό και να σπουδάσουν τα παιδιά τους στο εξωτερικό. Το Ευρώ έχει σημαντικά πλεονεκτήματα, με σημαντικότερο την ισχυρή αγοραστική του δύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη όμως η χώρα που το χρησιμοποιεί ως εθνικό νόμισμα δεν μπορεί να ακολουθεί μια χαλαρή δημοσιονομική πολιτική όπως έκανε η χώρα μας. Η Δραχμή μπορεί να προσφέρει ελευθερία κινήσεων στη νομισματική πολιτική της χώρας, αλλά στην παρούσα φάση, χωρίς ισχυρή εγχώρια παραγωγική βάση, με σημαντικό έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, με ασθενές τραπεζικό σύστημα και με υψηλό δημόσιο εξωτερικό χρέος η χώρα είναι εντελώς ανέτοιμη για να αντιμετωπίσει την αλλαγή νομίσματος. 

Το πρόβλημα της χώρας δεν θα λυθεί με την αλλαγή νομίσματος. Το πρόβλημα της χώρας είναι παραγωγικό και συνδέεται αποκλειστικά με την ανεπάρκεια - αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να δημιουργήσει τους όρους και το περιβάλλον μιας σταθερής παραγωγικής μεγέθυνσης. Η χώρα επιβιώνει κυρίως μέσω των μεταβιβαστικών πληρωμών από το εξωτερικό (ΕΣΠΑ, αγροτικές επιδοτήσεις), τις υπηρεσίες (τουρισμός, εμπόριο) και την πώληση ακατέργαστών προϊόντων, χαμηλής μεταπωλητικής αξίας σε σχέση με τα επεξεργασμένα. 

Η χώρα χρειάζεται συνεννόηση και συμφωνία για την ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για την διευκόλυνση της οικονομικής δραστηριότητας και λειτουργίας, χωρίς εμπόδια και περιορισμούς. Αν αυτό δεν γίνει τότε η χώρα μετά τα 3 χρόνια του νέου Μνημονίου θα είναι και πάλι αδύναμη για να μπορέσει να σταθεί χωρίς επιπλέον ξένη οικονομική βοήθεια. Αν η χώρα μπορέσει να παράξει, προσελκύσει νέες επενδύσεις και αυξήσει την παραγωγή της τότε θα μπορέσει να προχωρήσει στη μείωση της υψηλής φορολογίας, την αποκατάσταση μέρους του κοινωνικού κράτους και στη σταδιακή αποπληρωμή του υψηλού δημόσιου χρέους. Αν όμως η χώρα αποτύχει να δημιουργήσει παραγωγικό υπόβαθρο τότε κανένα Μνημόνιο και κανένα άλλο νόμισμα δεν θα μπορέσουν να λύσουν το πρόβλημα. Τα Μνημόνια είναι μια παράταση χρόνου για να μπορέσει η χώρα να αναταχθεί, δεν είναι η λύση στο πρόβλημα. Η άποψη πως μόνο και μόνο με την αλλαγή νομίσματος η χώρα θα ανακάμψει είναι μια ψευδαίσθηση. 

                                                                                                 

* O Θανάσης Ζεκεντές είναι Οικονομολόγος, Μέλος της Συνέλευσης των Αντιπροσώπων του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος και Γενικός Γραμματέας του Πανελλήνιου Συλλόγου Εργαζομένων ΟΤΕ.