Το αδιέξοδο του προγράμματος προσαρμογής

Η είδηση πως ο εκπρόσωπος της Βραζιλίας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο καταψήφισε τη συνέχιση της χρηματοδότησης της Ελλάδας μέσω του μηχανισμού στήριξης με το επιχείρημα ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο πέρασε στα ψιλά. 

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο εκπρόσωπος της Βραζιλίας αλλά και οι εκπρόσωποι άλλων χωρών όπως της Ινδίας ή της Κίνας έχουν εκφράσει τις παρατηρήσεις τους για την αναποτελεσματικότητα του εφαρμοζόμενου προγράμματος από την Τρόικα. 

 

Για τον ελληνικό λαό που υπομένει την εφαρμογή του συγκεκριμένου προγράμματος, με τεράστιες θυσίες λόγω της ανατροπής του τρόπου ζωής του, της επιδείνωσης του βιοτικού επιπέδου του αλλά και της δυσμενής ανατροπής των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων του, αποτελεί δικαιολογημένη απορία αν υπάρχει διέξοδος για τη χώρα και το λαό της μέσα από το συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Τρία χρόνια μετά την εφαρμογή ενός επιθετικού προγράμματος προσαρμογής το οποίο έχει επιτύχει να μειώσει θεαματικά το δημοσιονομικό έλλειμμα και το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών παραμένει το ερώτημα κατά πόσο η χώρα μπορεί να σταθεί στο πόδια της και να χρηματοδοτηθεί από τις αγορές χωρίς τη στήριξη της Τρόικας. Η συζήτηση για το χρηματοδοτικό κενό έχει επικεντρωθεί στη δραματική υστέρηση των δημόσιων εσόδων και των ασφαλιστικών εισφορών που έχουν περιοριστεί λόγω της παρατεταμένης ύφεσης. Είναι εμφανές πως η αδυναμία της χώρας να επανέλθει το 2014 στις αγορές δεν οφείλεται αποκλειστικά όπως η Τρόικα θέλει να παρουσιάσει στην αναποτελεσματικότητα των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων να περιορίσουν τη φοροδιαφυγή και να προωθήσουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τα αποτελέσματα των οποίων είναι αμφιλεγόμενα.

Υπάρχουν δυο βασικά ζητήματα τα οποία ανήκουν στο σχεδιασμό του προγράμματος και κατά συνέπεια η ευθύνη βαρύνει την ίδια την Τρόικα και στα οποία αν δεν βρεθεί λύση τότε το πρόγραμμα προσαρμογής είναι καταδικασμένο να αποτύχει παρά την αξιέπαινη προσπάθεια του ελληνικού λαού με βαρύτατο τίμημα. Τα σχεδιαστικά λάθη τα οποία δεν επιτρέπουν στο πρόγραμμα προσαρμογής να ολοκληρωθεί είναι αφενός ότι το ελληνικό δημόσιο χρέος δεν είναι βιώσιμο και αφετέρου ότι στα Μνημόνια δεν υπήρξε πρόβλεψη για την ανάπτυξη με αποτέλεσμα η μεγάλη ύφεση να περιορίσει τη φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων επιταχύνοντας φαινόμενα φορολογικής κόπωσης για τους συνεπείς φορολογούμενους. 

Το ελληνικό δημόσιο χρέος ήταν ευθύς εξαρχής μη βιώσιμο. Ήδη από το 2008 το δημόσιο χρέος της χώρας ήταν ανεξέλεγκτο και η δυναμική που είχε αποκτήσει το καθιστούσε βασικό πρόβλημα. Η Ελλάδα σήμερα οφείλει τα 2/3 του δημοσίου χρέους της στην Τρόικα λόγω των χρημάτων που δανείστηκε για να καλύψει τοκοχρεολύσια, να παρέχει ρευστό σε όσους συμμετείχαν στο PSI, να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες και να αποπληρώσει συσσωρευμένες λειτουργικές δαπάνες του κράτους. Το ποσό της οφειλής της μόνο στην Τρόικα είναι μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της χώρας. Για να μπορέσει η χώρα να καλύψει τις τοκοχρεωλυτικές δόσεις της μέσω δανεισμού από τις χώρες της Ευρωζώνης, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ θα πρέπει να περιοριστεί το ύψος τους είτε μέσω κουρέματος του χρέους στην Τρόικα είτε μέσω της μείωσης των επιτοκίων είτε μέσω της επιμήκυνσης της περιόδου αποπληρωμής είτε με συνδυασμό όλων των παραπάνω.

Ταυτόχρονα όλα τα μέτρα των μνημονίων αφορούσαν την περιστολή του δημοσιονομικού ελλείμματος. Κανένα μέτρο δεν είχε ως προτεραιότητα την ανάπτυξη και την απασχόληση. Η μονομέρεια των μέτρων επέφερε μια δραματική μείωση του ΑΕΠ της χώρας περιορίζοντας τη φορολογική βάση της χώρας και εκτοξεύοντας τις ανάγκες για μεταβιβαστικές πληρωμές σε ανέργους. Η υιοθέτηση μέτρων προς την κατεύθυνση του περιορισμού της ύφεσης θα συμβάλει στην αύξηση των φορολογικών εσόδων και στη μείωση των μεταβιβαστικών πληρωμών κοινωνικού χαρακτήρα.

Συνεπώς, το ελληνικό πρόγραμμα προσαρμογής απαράλλακτο, παρά τις θυσίες του ελληνικού λαού, δεν μπορεί να επιτύχει το πρωταρχικό του στόχο που είναι η Ελλάδα να επανέλθει με βιώσιμα δημοσιονομικά μεγέθη στις αγορές. Απαιτείται μείωση του κόστους των τοκοχρεωλυτικών δόσεων και υιοθέτηση μέτρων που θα βάλουν τη χώρα και πάλι σε αναπτυξιακή τροχιά. Και τα δυο έχουν οικονομικό κόστος για τους δανειστές μας οι οποίοι με κάθε τρόπο προσπαθούν να μεταθέσουν τις σχετικές αποφάσεις στο μέλλον και σε κάθε περίπτωση μετά τις Γερμανικές εκλογές. Ωστόσο, όσο η κοινωνική απορύθμιση της χώρας θα μεγαλώνει τόσο δυσκολότερο θα είναι να μετατεθούν οι δύσκολες και με κόστος και για την Τρόικα αποφάσεις στο μέλλον. Αν η Ελλάδα πείσει πως δεν θα επαναλάβει τα λάθη του δημοσιονομικού και χρηματοπιστωτικού εκτροχιασμού τότε έχει ελπίδες να κερδίσει θετικές αποφάσεις από τους Ευρωπαίους εταίρους. Ο εναλλακτικός δρόμος της πορείας της χώρας εκτός της Ευρωζώνης είναι εξαιρετικά αβέβαιος και όχι λιγότερος επίπονος.

Θανάσης Ζεκεντές

Οικονομολόγος MSc