Αναζητώντας διέξοδο στο αδιέξοδο

Οι οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις είναι τόσο σημαντικές που θα προσδιορίσουν όχι μόνο το παρόν, αλλά και το μέλλον της χώρας. Η ζοφερή κατάσταση της οικονομίας και ειδικά των δημόσιων οικονομικών, είναι προϊόν συσσωρευμένων λαθών της πολιτικής και επιχειρηματικής ηγεσίας της χώρας, με δραματικές συνέπειες στην κοινωνία. 

Του Θανάση Ζεκεντέ *

Η Ελλάδα στη μεταπολίτευση δανείζονταν συνεχώς για να καλύπτει τις λειτουργικές δημόσιες δαπάνες της, 37 συναπτά έτη έχει δημοσιονομικό έλλειμμα. Έφτασε μάλιστα το πολιτικό σύστημα να πείσει τους πολίτες πως η χώρα μπορεί να δανείζεται στο διηνεκές, χωρίς να αποπληρώνει τις οφειλές της, με αποτέλεσμα σήμερα οι πολίτες να αδυνατούν να αντιληφθούν γιατί φτάσαμε ως εδώ. Φτάσαμε ως εδώ γιατί το ελληνικό πολιτικό σύστημα πλειοδοτούσε σε παροχές με δανεικά, χωρίς να φροντίσει να δημιουργήσει ένα ασφαλές και ελκυστικό επενδυτικό και επιχειρηματικό περιβάλλον στη χώρα, που θα διασφάλιζε την ανάπτυξη θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Αντίθετα, επέλεξε να διογκώσει το δημόσιο τομέα με μη αναγκαίες προσλήψεις, προϊόν συναλλαγής για την ενδυνάμωση του πελατοκεντρικού πολιτικού συστήματος.

Η Ελλάδα ουσιαστικά έχει πτωχεύσει από το 2009, όταν το δημοσιονομικό έλλειμμα έφτασε το 15,8% του ΑΕΠ και το χρέος το 129,3% του ΑΕΠ. Η δυναμική του χρέους ήταν τέτοια που ήδη η κυβέρνηση Καραμανλή είχε αντιληφθεί πως δεν είναι βιώσιμο, δηλαδή δεν μπορεί να αποπληρωθεί χωρίς μερική χρεωκοπία της χώρας. Η κυβέρνηση Καραμανλή προτίμησε τη φυγή από τη μάχη. Το παράδοξο είναι πως δεν αποδοκιμάστηκε στις εκλογές του 2009 για την οικονομική της πολιτική, αλλά για τα σκάνδαλα πολιτικής διαφθοράς στα οποία εμπλέχθηκαν τα στελέχη της. Η κυβέρνηση Παπανδρέου, που σχηματίστηκε μετά τις εκλογές, εξασφάλισε διευρυμένη πλειοψηφία και δεν έλαβε καμία ουσιαστική απόφαση μέχρι να γίνει κατανοητό από τις αγορές πως το χρέος της Ελλάδας δεν είναι βιώσιμο. Την άνοιξη του 2010 και ενώ όλος ο κόσμος αντιλήφθηκε πως η Ελλάδα είναι η Lehman Brothers της Ευρώπης, η κυβέρνηση Παπανδρέου επέλεξε το δρόμο του Μνημονίου και του ΔΝΤ. Είναι πλέον σαφείς οι ενδείξεις πως ο κ. Παπανδρέου είχε γνώση της οικονομικής κατάστασης της χώρας, ωστόσο, δεν προετοίμασε το ΠΑΣΟΚ και τους πολίτες για την επερχόμενη θύελλα, με αποτέλεσμα κομματικός μηχανισμός και κοινωνία να δεχθούν μια τεράστια ψυχρολουσία μετά το Μνημόνιο. Ακόμη και σήμερα είναι προφανές πως ο λαός δεν έχει συνειδητοποιήσει πως το επίπεδο ζωής μας δεν είναι διατηρήσιμο.

Το υπάρχον πολιτικό σύστημα, συμπολίτευση και αντιπολίτευση, προσπαθεί να διαχειριστεί την κρίση που δημιούργησε και να διασωθεί. Είναι πολύ δύσκολο πολιτικοί που έμαθαν στους Έλληνες να είναι υπέρμαχοι της ήσσονος προσπάθειας και του εύκολου χρήματος, να πείσουν τους Έλληνες πως όλα αυτά τα χρόνια τους είπαν ψέματα και τώρα θα οδηγήσουν τη χώρα στη σωστή κατεύθυνση. Στο μεταξύ η χώρα έχει χάσει την παραγωγική της βάση, έχει υπερδανειστεί, παράγει μόνο επιστήμονες ενώ χρειάζεται και εργάτες, δεν μπορεί να πείσει για την αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα και αποδίδει ή δεν αποδίδει δικαιοσύνη με χρονική υστέρηση. Η τιμωρία είναι λέξη σχεδόν άγνωστη στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Η αναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας αποτελεί το δεύτερο ουσιαστικό βήμα στην προσπάθεια για την αποκατάσταση της δημοσιονομικής αποσταθεροποίησης της χώρας. Το πρώτο ήταν η προσπάθεια περιορισμού του δημοσιονομικού ελλείμματος. Τα αποτελέσματα της δημοσιονομικής προσαρμογής μέχρι σήμερα ήταν φτωχά. Η αποτελεσματικότητα των μέτρων περιορισμένη, καθώς μισθωτοί και συνταξιούχοι σήκωσαν και πάλι το μεγαλύτερο βάρος. Η προσπάθεια πρέπει να συνεχιστεί μέχρι η Ελλάδα να πετύχει πρωτογενές πλεόνασμα, αλλά αυτό δεν θα επιτευχθεί ποτέ αν δεν αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών και δεν εμπεδωθεί κλίμα σταθερότητας και ασφάλειας στη χώρα.

Η μερική αναδιάρθρωση του χρέους, αποτελεί μια ανάσα στα δημόσια οικονομικά, αλλά το τίμημα θα είναι βαρύ σε τράπεζες και ασφαλιστικά ταμεία. Οι κλυδωνισμοί θα είναι μεγάλοι αλλά πλέον αναπόφευκτοι. Η χώρα θα περάσει δύσκολες στιγμές. Σε εσωτερικό επίπεδο θα πρέπει να διασφαλιστεί η κοινωνική σταθερότητα, δεδομένου ότι μεγάλα τμήματα πληθυσμού πιέζονται ασφυκτικά και σε εξωτερικό επίπεδο θα πρέπει να επιτευχθεί η αποκατάσταση της διαπραγματευτικής θέσης της χώρας.

Η οικονομική κρίση θα ξεπεραστεί, όπως ξεπεράστηκαν και όλες οι προηγούμενες. Βέβαια η γρήγορη ή μη υπέρβαση της εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Για παράδειγμα η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της Ευρωζώνης, με έκδοση νέου χρήματος, αν και θα προκαλούσε πληθωρισμό, θα βοηθούσε στην επιτάχυνση της ανάπτυξης στην υπόλοιπη Ευρώπη, συμπαρασύροντας και την Ελλάδα. Η επίτευξη ανάπτυξης στην Ελλάδα θα μείωνε τη δημοσιονομική πίεση και θα δημιουργούσε νέες θέσεις εργασίας, περιορίζοντας την κοινωνική ένταση. Ωστόσο, η Γερμανία αντιστέκεται σθεναρά σε μια τέτοια επιλογή, υποθηκεύοντας με τον τρόπο αυτό το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα και χρησιμοποιεί κάθε εναλλακτικό τρόπο (πακέτα στήριξης, δημοσιονομικά μέτρα, αποκρατικοποιήσεις, αναδιάρθρωση χρέους) προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση χρέους στην Ευρωζώνη. Είτε με τον επώδυνο τρόπο της Γερμανίας είτε με το λιγότερο επώδυνο τρόπο της κυκλοφορίας νέου χρήματος, όπως έκαναν οι ΗΠΑ, η κρίση στο τέλος θα ξεπεραστεί. Το ζήτημα για την Ελλάδα και τους Έλληνες, που αναζητούν διέξοδο στα αδιέξοδα τους, είναι να διδαχθούμε από την κρίση και να επιλέγουμε με άλλα κριτήρια τους πολιτικούς που θα μας κυβερνούν, τα κριτήρια της ειλικρίνειας, της εντιμότητας, της συνέπειας και της αποτελεσματικότητας.

__________________________

* Ο Θανάσης Ζεκεντές είναι οικονομολόγος, πρώην Αντιδήμαρχος Αταλάντης και πρώην Δημοτικός Σύμβουλος