Τα κοινωνικά αντανακλαστικά των ΟΤΑ απέναντι στην κρίση

Πολλά χρόνια τώρα η τοπική αυτοδιοίκηση έχει επωμιστεί την ευθύνη της άσκησης κοινωνικής πολιτικής. 

Θοδωρής Δημόπουλος - Θαλής Σφήκας

Παλαιότερα αναπληρώνοντας το κενό ή την αναλγησία της κεντρικής εξουσίας, σήμερα ως ένας από τους βασικούς – αν όχι ο βασικότερος - πυλώνες που αποτελούν ανάχωμα στην εξάπλωση της κρίσης. Αυτό συνέβαινε γιατί πλείστες ήταν οι περιπτώσεις που διαφαίνονταν η έλλειψη ικανότητας της κρατικής μηχανής να εφαρμόσει την μετάβαση του ισχύοντος τότε μορφώματος σε μία νέα εποχή σύγχρονων κρατικών μοντέλων. Κρατικών μοντέλων με σαφή κοινωνικό προσανατολισμό, αλλά ταυτόχρονα οριοθετημένο προϋπολογισμό και πάντοτε ενεργούς μηχανισμούς αξιόπιστης μέτρησης της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των υπηρεσιών. 

Αυτό ίσως να αποτελεί κάτι το οποίο αρχικά ακούγεται γενικόλογο, όμως αλήθεια πόσοι είναι εκείνοι που είχαν απόλυτη γνώση των δύο προαναφερθέντων δεδομένων αναλογικά με το κόστος ή με τους πόρους που διοχετεύονταν στην κοινωνική πολιτική ; Την λύση στην δυσεπίλυτη αυτή εξίσωση, της αναλογίας του προς εκτέλεση κοινωνικού έργου αναλογικά με τις – αναπόφευκτα περιορισμένες – δαπάνες που υπάρχουν σήμερα προς διάθεση, καλούνται σήμερα περισσότερο από ποτέ να δώσουν και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι είναι και εκείνοι που θα κληθούν να μετατρέψουν την πολιτική σε απτό έργο. Είναι γεγονός ότι φαίνεται κάπως εκνευριστικό να συνδέεται η άσκηση πολιτικής και δη κοινωνικής πολιτικής από τους ΟΤΑ με την τήρηση των κανόνων δημοσιονομικής προσαρμογής την ώρα που κυριαρχούν στην καθημερινότητα πολλά φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας. Δυστυχώς ή ευτυχώς όμως η οικονομική παράμετρος αποτελεί σημείο καταλυτικό, για την επιτυχή λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης. 

Σήμερα ο νέος αυτοδιοικητικός χάρτης της χώρας - με τα καλά και τα κακά του - αποτελεί μία πραγματικότητα που δεν έχει πάντοτε συνώνυμο την αποτελεσματικότητα. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα ξεχωριστό θέμα προς συζήτηση αλλά σε παρελθόντα χρόνο, ο οποίος και θα ήταν κατάλληλος για να αποφευχθούν οι προχειρότητες που σήμερα αποτελούν τροχοπέδη. Ωστόσο απομονώνοντας κανείς τα καλά του αποκεντρωμένου αυτοδιοικητικού οικοδομήματος και έχοντας την πλέον αναγκαία διορατικότητα πρέπει να αναζητήσει την άκρη του νήματος μέσα από συνέργειες σε πολλαπλά και κυρίως αλληλένδετα επίπεδα. Οι λύσεις αυτές είναι δυνατό να προκύψουν μόνο από μία συνολική επιχειρησιακή στρατηγική σχεδίαση. Και για να γίνει ακόμη πιο κατανοητό η βέλτιστη χρήση των διαθέσιμων μέσων αλλά και η απαραίτητη υπό τις παρούσες συνθήκες δημοσιονομικής κρίσης δημιουργία νέων πόρων είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική ανάγκη. 

  

Οι διαθέσιμες δεξαμενές πόρων λίγο έως πολύ είναι γνωστές, όμως τι άλλο μπορούν οι ΟΤΑ να αξιοποιήσουν σήμερα ; Ένα νέο αναπτυξιακό πολυδύναμο εργαλείο προσφοράς πόρων μέσω των οποίων θα υλοποιηθούν ορισμένα προγράμματα είναι το ΣΕΣ (Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης) 2014-2020. Για μερικούς φαντάζει ένα εργαλείο τύπου ΕΣΠΑ, αλλά με διαφορετική ετικέτα. Είναι όμως έτσι ; Το ΣΕΣ, προκειμένου να δώσει την αίσθηση στον πολίτη ότι όντως βοηθάει στην δημιουργία αναπτυξιακής προοπτικής και ακολούθως στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του πρέπει να τύχει διεξοδικής επεξήγησης και αναλυτικής αποσαφήνισης. Να κάνει κατανοητό προς όλους το πλαίσιο των στόχων που έχουν προγραμματιστεί να υλοποιηθούν. 

Στο ΣΕΣ της περιόδου 2014-2020, ένα μέρος του συνολικού προϋπολογισμού, που υπολογίζεται ότι ανέρχεται περίπου στα 20 δις. θα κληθεί να αξιοποιήσει και η αυτοδιοίκηση. Μεταξύ άλλων αναμένεται να υπάρχουν κατευθυντήριες γραμμές για αξιοποίηση των ήδη υπαρχόντων προϋποθέσεων, αλλά και βελτίωση αυτών, για τομείς όπως ο τουρισμός και οι διάφορες υποκατηγορίες του, η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της πρωτογενούς παραγωγής, όπως π.χ. η αγρο - διατροφή, η έμφαση στην ενέργεια, η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του περιβάλλοντος, η ενίσχυση του τομέα των logistics-μεταφορών κ.α. Τι όμως προβλέπεται για την άσκηση αποτελεσματικής κοινωνικής πολιτικής και τι επιπλέον στρατηγικός σχεδιασμός θα έπρεπε να γίνει για την ενίσχυση κοινωνικών δομών με σκοπό για την άμβλυνση της γενικευμένης κρίσης και την εκτόνωση της δυσχερούς καταστάσεως ;

Στην παρούσα προγραμματική περίοδο οι φορείς της Αυτοδιοίκησης υλοποιούν σειρά συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής . Την περίοδο μάλιστα που η Αυτοδιοίκηση έχει δεχθεί ένα μεγάλο πλήγμα στην χρηματοδότηση της μέσα από την περικοπή των Κ.Α.Π περιπού 70%. Ο ρόλος της αυτοδιοίκησης για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής, κατά την επόμενη προγραμματική περίοδο, πρέπει να είναι διακριτός και συγκεκριμένος για ζητήματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων της, και αφορούν σε έργα και δράσεις, που ήδη με εξαιρετική επιτυχία, όπως προκύπτει και από τα υψηλά ποσοστά απορροφητικότητας πόρων του ΕΣΠΑ που απευθύνονται στους φορείς της, διαχειρίζεται και υλοποιεί. Σε αυτή την νέα προγραμματική περίοδο η ΤΑ οφείλει να σχεδιάσει από κοινού δράσεις με την κεντρική εξουσία για την αντιμετώπιση αυτής της οικονομικής κρίσης. Παρότι το ΣΕΣ βρίσκεται στον στρατηγικό σχεδιασμό υπολογίζεται ότι περίπου 400 εκ.ευρω να στραφούν για την κοινωνική πολιτική σε πρώτη φάση

Η αυτοδιοίκηση σήμερα οφείλει να είναι ένας από εκείνους τους συντελεστές που θα προσπαθήσουν με αξιώσεις να κόψουν τον «γόρδιο» δεσμό της ύφεσης. Ένα εργαλείο που θα διατηρεί συνεκτικούς τους δεσμούς της κοινωνικής συνοχής, διεκδικώντας την διατήρηση των κοινωνικών δομών και υποστηρίζοντας την επιχειρησιακή αναβάθμιση τους μέσα από την συνέχιση της συγχρηματοδότησης. Της απαραίτητης προϋπόθεσης για την εξασφάλιση του απαραίτητου προσωπικού για την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη υλοποίηση δράσεων.

Θοδωρής Π. Δημόπουλος Κοινωνικός Λειτουργός, Κοινωνικών  Δομών Δ. Ζωγράφου Αν. Μέλος του Δ.Σ. των ΓΝ Λαμίας – Άμφισσας - Καρπενησίου

Θαλής Ν. Σφήκας Κοινωνικός Επιστήμονας, «Βοήθεια στο Σπίτι» Δ. Μώλου – Αγ. Κων/νου Πρόεδρος Συλ. Εργ. Προγρ. «Βοήθεια στο Σπίτι» Ν. Φθιώτιδας - Ευρυτανίας