Γιάννης Σάρρος: Συνέντευξη στην εκπομπή "Ρεπορτάζ Χωρίς Σύνορα"

Καλλιεργητής ιπποφαούς
Μέλος του Δικτύου Αγροτικής Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας
Τεχνολόγος – γεωπόνος

Πρώτα πρώτα να μας πεις ποιός είσαι, ποια είναι η επαγγελματική σου ιδιότητα και που βρισκόμαστε;

Λέγομαι Σάρρος Γιάννης, είμαι τεχνολόγος γεωπόνος, μέλος του δικτύου Αγροτικής Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας. Βρισκόμαστε στην περιοχή του δήμου Λοκρών και συγκεκριμένα στην σκάλα Αταλάντης σε μια καλλιέργεια, νεοσύστατη καλλιέργεια κοντά στα δύο έτη ιπποφαούς.

Θέλω να μου πεις ιστορικά που πρωτοσυναντάμε το ιπποφαές.

Αυτά μας λέει η ιστορία ότι ξεκίνησε από την εποχή του Μέγα Αλέξανδρου, είναι ένα φυτό το οποίο αποτελούσε μέρος της διατροφής των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως και παράλληλα χρησιμοποιούνταν και για το ιππικό. Από κει βέβαια υπάρχει, έχει βγει κι η ονομασία ιπποφαές, που. . . από το ίππος και το φάος, ο ίππος το άλογο και το φάος είναι το φωτεινό, το λαμπερό από το τρίχωμα του αλόγου. Κάπου ο Μέγας Αλέξανδρος με τη στρατηγική ίσως να θεώρησε ότι αποτελεί μία βασική τροφή για τους στρατιώτες του για να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις κακουχίες και παράλληλα να επουλώνουν κάποιες πληγές από τις μάχες και τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούσαν εκείνη την περίοδο.

Το ιπποφαές τι ακριβώς, τι φυτό είναι;

Το ιπποφαές είναι ένας θάμνος στην ουσία, ο οποίος βέβαια αν κλαδευτεί σωστά παίρνει το σχήμα ενός δέντρου, όπως και αυτό της ελιάς. Έχει λίγο πιο μικρά φύλλα από την ελιά, ανάλογα βέβαια και με την ποικιλία της ελιάς, είναι λογχοειδή και φθάνει σε ένα ύψος γύρω στα 3,5 με 4 μέτρα περίπου. Στην χώρα μας καλλιεργείται, έχει ξεκινήσει καλλιέργεια τα 3 τελευταία χρόνια, δεν έχουν μπει σε παραγωγή οι περισσότερες καλλιέργειες για να έχουμε μια εικόνα για το αν συμφέρει αυτή η καλλιέργεια ή όχι.

Τι καρπούς δίνει, ποια κομμάτια του δέντρου μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε;

Από το ιπποφαές μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον καρπό, ο οποίος είναι πάρα πολύ μικρός, είναι περίπου στο μέγεθος ενός ρεβιθιού, βέβαια το σχήμα του είναι τελείως διαφορετικό. Χρησιμοποιούμε τον καρπό κύρια του φυτού για χρήση όπως αυτή του λαδιού που έχει πάρα πολλές ιδιότητες ή τον χυμό του φυτού, του καρπού. Και μπορούμε παράλληλα να χρησιμοποιήσουμε και τα φύλλα ως αφέψημα ή εκχύλισμα για να πάρουμε και κάποια άλλα στοιχεία που χρειαζόμαστε είτε για χρήση στη διατροφή, στα καλλυντικά, στη φαρμακευτική.

Γιατί να καταναλώνουμε ιπποφαές, ποια είναι η θρεπτική του αξία;

Όπως όλα τα φυτά έχει πάρα πολλές ιδιότητες, υπάρχουνε πάρα πολλές βιταμίνες, υπάρχει μεγάλη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C, περίπου 30 φορές πάνω από το πορτοκάλι, αλλά έχει όμως και αντιοξειδωτικές ιδιότητες οι οποίες συμβάλλουν σε ένα πάρα πολύ μεγάλο βαθμό στην ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Αυτά βέβαια τα στοιχεία είναι αποτέλεσμα έρευνας, όχι στη χώρα μας, διεθνώς και έχουμε δει ότι μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Βέβαια δεν θέλουμε όμως να μειώσουμε και άλλες καλλιέργειες όπως είναι αυτή της ελιάς, που για μας είναι ιερο δέντρο, για τη χώρα μας.

Το ιπποφαές κατατάσσεται στις σούπερ λειτουργικές τροφές. Ποιές είναι αυτές οι τροφές και ποια η θέση του ιπποφαούς μέσα σε αυτές τις τροφές;

Κατατάσσεται στην πρώτη σειρά, στις 10 πρώτες τροφές, μεταξύ αυτών είναι κι η σπιρουλίνα, είναι οι υπέρ-τροφές, τα super foods για κάποιους άλλους, οι οποίες έρχονται να παίξουν κάποιον ρόλο στην ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Τα αποτελέσματα βέβαια δεν έχουν φανεί στο μέγεθος που θα θέλαμε, στο βαθμό, πιστεύω όμως ότι σε λίγα χρόνια θα έχουμε αποτελέσματα και θα κρίνουμε κατά πόσο αυτές οι καλλιέργειες έχουνε μέλλον ή όχι.

Στην Ελλάδα σε ποιες περιοχές ευδοκιμεί και πόσα στρέμματα έχουμε αυτή τη στιγμή;

Ο αριθμός που αυτή τη στιγμή από ότι γνωρίζω που καλλιεργείται δεν πρέπει να ξεπερνά τα χίλια στρέμματα, αλλά συνεχώς μπαίνουνε και νέες καλλιέργειες. Τι ιπποφαές μπορεί να ευδοκιμήσει από τη θάλασσα, όπως βλέπετε εδώ κοντά είμαστε 50 μέτρα από τη θάλασσα, μέχρι και το Καρπενήσι που γνωρίζω ότι έχει μπει και εκεί η καλλιέργεια του ιπποφαούς. Άρα βλέπουμε ότι έχει δυνατότητες να ευδοκιμήσει σ’όλη την Ελλάδα.

Διάβαζα κάπου ότι λόγω των ριζικών του συστημάτων χρησιμοποιείται και για να περιορίζει τη διάβρωση του εδάφους;

Το ιπποφαές έχει ένα ριζικό σύστημα, πλούσιο μπορώ να μπω, βέβαια είναι επιφανειακό, έχει όμως την ιδιότητα να δεσμεύει το ατμοσφαιρικό άζωτο στα ριζικά τριχίδια και έτσι με αυτό τον τρόπο να το δίνει στο ίδιο το φυτό, χωρίς να χρειάζονται μεγάλες ποσότητες από αζωτούχων κυρίων λιπασμάτων οι οποίες δημιουργούν και προβλήματα στο νερό, στο έδαφος και γενικότερα στην καλλιέργεια όταν πέφτουν σε πάρα πολύ μεγάλες ποσότητες. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σε μέρη δύσβατα, γιατί συγκρατά και το χώμα και με αυτό τον τρόπο έρχεται να παίξει έναν περιβαλλοντικό ρόλο. Λόγω της ιδιότητας του ως θάμνος και με τους καρπούς που έχει μπορεί να φιλοξενήσει διάφορα πουλιά τα οποία για κάποιο χρονικό διάστημα να τα καλύπτει σε αυτήν την πλούσια τροφή γιατί είναι πηγή τροφής και για τα ζώα.

Είναι εύκολο εδώ στην Ελλάδα να βρει κανείς σπόρους για ιπποφαές και θα ήθελα να μας πεις και τη διαδικασία παραγωγής του.

Μάλιστα. Το ιπποφαές είναι σταυρογονιμοποιούμενο φυτό, άρα δηλαδή χρειαζόμαστε αρσενικά και θηλυκά φυτά για να γίνει η γονιμοποίηση. Ο τρόπος καλλιέργειας συνήθως γίνεται σε, είναι γραμμική η καλλιέργεια και οι αποστάσεις φύτευσης είναι 1,5 μέτρο επί της γραμμής και 4 μέτρα γραμμή από γραμμή. Περίπου χρειαζόμαστε το στρέμμα γύρω στα 150 με 160 φυτά. Στον αριθμό αυτό το 10% περίπου βάζουμε επικονιαστές αρσενικά φυτά για να γίνει η γονιμοποίηση μεταξύ των φυτών. Τώρα ως προς τον τρόπο άρδευσης και της λίπανσης ακολοθούμε ένα πρόγραμμα ανάλογα με το είδος του εδάφους που κάνουμε την καλλιέργεια ώστε να επιτύχουμε το μέγιστο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Κόστος παραγωγής ανά στρέμμα και τιμή πώλησης μετά;

Το μεγαλύτερο κόστος στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η συλλογή, διότι το φυτό έχει αγκάθια και καθιστούν λίγο δύσκολη την συλλογή του καρπού. Αυτό βέβαια μπορεί να επιτευχθεί, να μειωθεί μάλλον το κόστος με τη χρήση κάποιων μηχανημάτων τα οποία με τη δόνηση να μπορέσουνε να έχουν καλύτερα αποτελέσματα ως προς την απόδοση. Βέβαια είναι λίγο νωρίς ακόμα να μπορέσουμε να εξάγουμε συμπεράσματα διότι η βιβλιογραφία που έχουμε αναφέρεται σε βόρειες χώρες και δεν έχουμε αποτελέσματα από την χώρα μας ώστε να δούμε κατά πόσο αυτό το φυτό μας δίνει αυτά τα αποτελέσματα ώστε να έχουμε μια βιώσιμη γεωργική εκμετάλλευση. Σίγουρα το μεγαλύτερο κόστος στην όλη υπόθεση είναι το εργατικό. Έχει μία απόδοση η οποία κυμαίνεται από 7 κιλά το φυτό έως 14, αν λάβουμε υπόψη μας ότι έχουμε γύρω στα 100, 150 φυτά, αφαιρούμενο αυτό των αρσενικών, έχουμε μία απόδοση γύρω στα 800 με 1000 κιλά σε πλήρη ανάπτυξη του φυτού το στρέμμα.

Και ένα κιλό νωπός καρπός πόσο μπορεί να πιάσει στην αγορά;

Οι τιμές παίζουν ανάλογα με την προσφορά και τη ζήτηση όπως συμβαίνει συνήθως σε όλα τα προϊόντα. Βέβαια αυτή τη στιγμή για τη χώρα μας είναι λίγο υπερβολικές. Κυμαίνονται από 3, 4, 5, 6 ευρώ, ανάλογα δεν μπορώ να πω αυτή τη στιγμή ότι η τιμή του ιπποφαούς, του καρπού, νωπού καρπού έχει μία τιμή που μπορούμε να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα. Αυτό θα το δούμε στην πορεία, ανάλογα με την προσφορά και ζήτηση. Βέβαια εδώ πρέπει να σταθούμε εμείς σαν χώρα στην πρωιμότητα, αν παράξουμε προϊόν νωρίτερα από κάποιες άλλες χώρες που παράγουν ήδη αυτή τη στιγμή και το διαθέτουμε ωε νωπό στην αγορά σίγουρα θα επιτυγχάνουμε καλύτερα αποτελέσματα, για τις άλλες χώρες, δεν συζητάμε για την χώρα μας. Αλλά όλη η υπόθεση όμως στο ιπποφαές είναι ο παραγωγός να προχωρήσει και στην μεταποίηση. Η μεταποίηση είναι το βασικότερο από όλα δηλαδή να παραχθεί λάδι ή χυμός και μέσω αυτής της μεταποίησης να μπορέσει να εμπορευθεί με την προστιθέμενη αξία του παραγόμενου προϊόντος.

Χρειάζεται μια ομάδα παραγωγής ας πούμε για να γίνει αυτό, πως θα επιτευχθεί;

Με έναν σχεδιασμό, σύγχρονο σχεδιασμό ο μεμονωμένος αγρότης δεν έχει σήμερα τη δυνατότητα να εμπορευθεί τα προϊόντα σε αυτές τις αγορές που προαναφέραμε. Δηλαδή θέλουμε μία ποσότητα, η ποσότητα δεν μπορεί να παραχθεί από έναν, δύο, τρεις παραγωγούς. Πρέπει να υπάρχει μία ομάδα παραγωγών. Μέσα από αυτή την ομάδα ομογενοποιούμε το προϊόν, δηλαδή έχουμε ένα προϊόν με κάποια χαρακτηριστικά και κυρίως αυτά τα χαρακτηριστικά είναι της ποικιλίας, δεν μπορούμε δηλαδή να έχουμε διάφορες ποικιλίες και να πούμε ότι έχουμε ένα ποιοτικό προϊόν. Το προϊόν εξαρτάται από την ποικιλία με τα χαρακτηριστικά που έχει αυτή η ποικιλία, δηλαδή σε λάδι, σε σάκχαρα, αλλά πολύ περισσότερο όμως με αυτούς που θα συζητήσει στην αγορά ως μεταποιημένο προϊόν. Άρα δηλαδή πρέπει πρώτον να ομαδοποιηθούμε για να ομογενοποιήσουμε ένα προϊόν ώστε το τελικό αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας να έχει και ένα αποτέλεσμα στην αγορά, να αντανακλάται δηλαδή μέσα από την αγορά γιατί θα μιλάς με συγκεκριμένους όρους. Δηλαδή, παράδειγμα πουλάμε ελιά καλαμών, δεν πουλάμε ένα μείγμα κονσερβοελιάς Αμφίσσης και τα λοιπά, λέμε ότι πουλάμε ελιές, εδώ θα πρέπει να πουλάμε ένα συγκεκριμένο προϊόν με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Και πάνω από όλα αυτή η καλλιέργεια θα πρέπει να έχει προχωρήσει στη διαδικασία της πιστοποίησης είτε αυτό το προϊόν θα παραχθεί ως βιολογικό, εφαρμόζοντας τις κοινοτικές οδηγίες ή θα πρέπει να το παράξουμε μέσα από άλλα πρότυπα από άλλα πιστοποιητικά όπως αυτό του Agro 2.1.2 εθνικό πρότυπο ή του Global Gap, ώστε να έχει ένα πιστοποιητικό ποιότητας.

Να συνεχίσουμε λίγο με το ιπποφαές. Ήθελα να ρωτήσω αν υπάρχει ήδη στα ελληνικά ράφια, αν υπάρχει στα ξένα ράφια και σε τι μορφές κατανάλωσης το συναντάμε;

Κάψουλες. Στην ελληνική αγορά εμφανίστηκε πριν 3, 4 περίπου χρόνια στα φαρμακεία. Είναι με μορφή κάψουλας λαδιού. Η εισαγωγή γίνεται από χώρες που παράγουν το ιπποφαές και μεταποιούν παράλληλα αυτό το προϊόν, συνήθως στην αγορά διατίθεται ως καρπός που έχει μεταποιηθεί, έχει αποξηρανθεί. Αλλά και νωπό τουλάχιστον στη χώρα μας δεν έχει εμφανιστεί ακόμα. Υπάρχει η άλλη κατηγορία του χυμού. Εμφανίζεται με μείγματα κάποιων άλλων φρούτων, κυρίως του σταφυλιού, διότι το ιπποφαές έχει μία υπόξινη γεύση και για να γίνει πιο εύγεστο κάνουμε χρήση συνήθως σταφύλι, ώστε να δώσουμε μια διαφορετική γεύση.

Υπάρχει και σαν αφέψημα;

Αυτό έχει ξεκινήσει τώρα τελευταία από κάποιους παραγωγούς οι οποίοι πουλάνε τα φύλλα σε κάπως τσιμπημένες μπορώ να πω τιμές, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν αφέψημα για πράσινο τσάι, ας το χαρακτηρίσουμε. Βέβαια υπάρχουν καταναλωτές οι οποίοι το ζητάνε. Επειδή όμως είναι μικρές οι ποσότητες στην αγορά, οι τιμές είναι πολύ ανεβασμένες.

Περιθώρια ανάπτυξης για το προϊόν;

Υπάρχουν περιθώρια αρκεί όμως να οργανωθεί η παραγωγική βάση. Υπάρχουν ομάδες αυτή τη στιγμή που έχουν ξεκινήσει, όπως είναι αυτή στο Δίον Πιερίας, πέρυσι είχαν μπει οι πρώτες καλλιέργειες, υπάρχει ένα ενδιαφέρον από νέους κυρίως ανθρώπους, αγρότες τους οποίους έχω γνωρίσει από κοντά και πιστεύω ότι έχουν τις δυνατότητες να προωθήσουν το προϊόν, όχι μόνο στην εγχώρια, αλλά και στην ξένη αγορά. Βέβαια το ξεκίνημα έγινε με λίγα στρέμματα ο καθένας, έτσι πρέπει να γίνει, από 5, 10 στρέμματα για αν γνωρίσουνε από κοντά αυτή τη νέα καλλιέργεια, ώστε στην πορεία αν μπορέσουνε και έχουνε τα θετικά αποτελέσματα αυτά που περιμένουνε να προχωρήσουνε σε μεγαλύτερες καλλιέργειες. Και ίσως έτσι θα είναι και το πιο σωστό.

Κάποια στιγμή υπήρξε μεγάλη διαφήμιση για το προϊόν και είδαμε πολλούς ανθρώπους να θέλουνε να βάλουνε στη γη τους ιπποφαές. Είναι μια ορθολογική αντιμετώπιση της καλλιέργειας αυτή;

Είμαστε και λίγο υπερβολικοί πολλές φορές. Υπάρχουν και άλλα φυτά τα οποία έχουν ιδιότητες, αλλά καλό είναι να μπορέσουμε να ψάξουμε καλύτερα τι υπάρχει και στην ελληνική βιοποικιλότητα, ώστε να μπορέσουμε να έχουμε ένα καλύτερο οπλοστάσιο στην υγείας μας. Σίγουρα όμως το ιπποφαές ανταποκρίνεται σε αυτά τα στάνταρς που έχουνε μπει και πιστεύω ότι έχει μέλλον.

Άλλες καινοτόμες καλλιέργειες που θα μπορούσε κάποιος να βρει  εδώ στην Ελλάδα και να ξεκινήσει;

Για να είμαι ειλικρινής οι καινοτόμες καλλιέργειες και οι νέες καλλιέργειες είναι αυτές της γνώσης, της επιχειρηματικότητας, της πληροφόρησης και της καινοτομίας. Από κει πρώτα πρέπει να ξεκινήσουμε για να μπούμε στις νέες καλλιέργειες. Νέες καλλιέργειες ή τρόπος καλλιέργειας, νέος τρόπος καλλιέργειας είναι κάτι ξεχωριστό, αλλά πριν το κάνεις αυτό όμως, πρέπει να έχεις δημιουργήσει μια άλλη υποδομή για να μπορέσεις να παράξεις ένα προϊόν και να το διαθέσεις στις αγορές γιατί είτε το θέλουμε είτε δεν μας αρέσει, το προϊόν αυτό δεν παράγεται για αν θαφτεί στο έδαφος, παράγεται για να πάει σε κάποιες αγορές. Από κει θα πάρουμε και ένα κέρδος. Αν αυτό το προϊόν δεν έχει τη ζήτηση αυτή που περιμένουμε και εμείς, σίγουρα το αποτέλεσμα θα είναι αρνητικό. Όπως κατά καιρούς έχουμε δει πάρα πολλές νέες καλλιέργειες είτε παλιότερα να σας αναφέρω ένα παράδειγμα ήταν αυτό με το στρουθοκάμηλο, αγόραζαν όλοι αβγά για να φτιάξουνε στρουθοκάμηλο και τα λοιπά. Όχι ότι φταίει η καλλιέργεια, κάποιοι προχωρήσανε και πήγαν μπροστά. Αλλά πολλές φορές έτσι όπως αντιμετωπίζουμε μία κατάσταση σίγουρα είναι αρνητική, δεν έχει αποτελέσματα, διότι μας κυριεύει το άγχος του εύκολου πλουτισμού και του άμεσου πλουτισμού, να πάμε εμείς οι πρώτοι να το φτιάξουμε και αυτοί που έπονται, που έρχονται από πίσω ας μην κερδίσουν. Και βλέπουμε αυτά τα αποτελέσματα να μας οδηγούν πολλές φορές στην καταστροφή. Είδαμε παλιότερα αυτή του ακτινιδιού, αλλά όμως το ακτινίδιο αυτοί που ενδιαφερθήκανε το βάλανε σε μία σωστή βάση και σήμερα έχουν πάρα πολύ, έχουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Παλαιότερα όμως αυτά δεν τα είχανε. Γιατί μπήκαμε σε μία λογική να βάλουμε όλοι ακτινίδια, να γεμίσει όλη η Ελλάδα ακτινίδια, δεν γινότανε. Υπάρχουνε σήμερα και ποικιλίες οι οποίες έχουνε δυνατότητες, έχουνε δυναμικές, όπως αυτή του Τσεχελίδη που έχει ξεπεράσει τα εθνικά μας σύνορα και είναι σε μία παγκόσμια αγορά. Υπάρχουνε δυνατότητες αρκεί όμως να συζητήσουμε σε μία άλλη βάση και το βασικότερο από όλα είναι η οργάνωση, η παραγωγική οργάνωση, διότι μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα έχει ένα πολυτεμαχισμένο γεωργικό κλήρο. Έχουμε μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις σε σχέση δηλαδή με άλλες χώρες. Άρα αυτό το μέγεθος που έχουμε μπορεί μεν σαν συγκριτικό πλεονέκτημα το δικό μας να είναι η εδαφο-κλιματολογικές συνθήκες, εντούτοις όμως ο μικρός γεωργικός κλήρος αποτελεί κάτι το αρνητικό μέσα από την επιχειρηματικότητα, μέσα από την ανάπτυξη της γεωργίας και τον ανταγωνισμό. Πρέπει εμείς να βρούμε εκείνα τα συγκριτικά  πλεονεκτήματα που έχουμε για να μπορέσουμε εκείνα τα προϊόντα που παράγουμε να τα αναδείξουμε στις αγορές. Άρα το κεφάλαιο στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι το έδαφος, το κεφάλι είναι ο άνθρωπος. Αν καταφέρουμε αυτούς τους ανθρώπους και κύρια τους νέους της υπαίθρου, τους εντάξουμε σε σύγχρονα συλλογικά επιχειρηματικά σχήματα τότε σίγουρα θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Και αυτό είναι για όλα τα φυτά είτε είναι το ιπποφαές είτε είναι το μύρτιλο είτε είναι το γκόζι, γιατί είναι και αυτά καινούρια φυτά, το blueberry στο μύρτιλο. Αν αυτά δεν τα εντάξουμε μέσα σε μία λογική σύγχρονης επιχειρηματικότητας τότες θα δούμε τα αποτελέσματα μέσα σε πολύ άμεσο χρονικό διάστημα, τα αρνητικά. Άρα ο αγρότης και κύρια ο νέος αγρότης πρέπει να καθίσει να κουβεντιάσει με τους άλλους συναδέλφους του σε τοπικό επίπεδο για να χαράξουνε μαζί μία στρατηγική, μία πορεία, διότι ο καθένας από μόνος του δεν θα τα καταφέρει.

Θα ήθελα να μας πεις για το μοντέλο οργάνωσης της γεωργικής παραγωγής που θα πρότεινες να ακολουθήσει η Ελλάδα.

Το πρόβλημα μας σήμερα δεν είναι να παράγουμε ένα προϊόν. Ήδη η τεχνολογία μας βοηθά προς αυτή τη κατεύθυνση. Υπάρχουνε μεγάλες δυνατότητες σήμερα να παραχθεί προϊόν το οποίο σε σχέση με τα, με παλιότερα χρόνια είναι σε μεγάλο ποσοστό καλύτερο και ποιοτικότερο. Βέβαια λαμβάνοντας υπόψη και τους παράγοντες που έχουν σχέση με την χρήση, αν χρησιμοποιούμε φυτοφάρμακα ή όχι στο βαθμό που θα έπρεπε. Και από τη μία μεριά να έχουμε τρόφιμα ασφαλή και από την άλλη να προστατεύουμε το περιβάλλον. Το πρόβλημα μας όμως δεν είναι στο να παράξουμε ένα προϊόν, είναι πως θα το διαθέσουμε στην αγορά. Το λυπηρό στην όλη υπόθεση είναι ότι η χώρα μας αυτή τη στιγμή εισάγει στο μεγαλύτερο ποσοστό τρόφιμα από αυτά που εξάγει. Το ισοζύγιό μας είναι αρνητικό. Αυτό δεν τιμά βέβαια κανέναν από όλους μας, από τον εργατικό κόσμο, από τον επιστημονικό κόσμο, από τους πολιτικούς. Ο καθένας έχει το μερίδιο ευθύνης στην όλη υπόθεση. Σίγουρα θα πρέπει να οργανωθούμε σε μία άλλη βάση για να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε σε αυτά τα δεδομένα. Πολλοί μας λένε ότι η γεωργία θα αποτελέσει την ατμομηχανή της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.

Αυτό σίγουρα παίζει έναν σημαντικό ρόλο. Αλλά όμως πια γεωργία, για ποια γεωργία συζητάμε σήμερα; Για την γεωργία αυτών των επιδοτήσεων που γνωρίζαμε μέχρι χτες και στηρίζεται η ελληνική οικονομία ή για αυτά που προανέφερα πριν, ότι εισάγουμε τρόφιμα διότι εμείς δεν έχουμε εκείνες τις οργανωτικές δομές ώστε να μπορέσουμε να στηρίξουμε τα προϊόντα μας και αυτή τη στιγμή καταναλώνουμε προϊόντα από άλλες χώρες. Γίνεται αναφορά συνέχεια στον τύπο ότι έχουμε σκόρδα από την Κίνα, ενώ της Νέας Βύσσας Ορεστιάδος ή του Πλατυκάμπου είναι πολύ καλύτερα και ποιοτικότερα σε σχέση με αυτά που παράγονται. Φρούτα και λαχανικά από άλλες χώρες, το βόειο κρέας που έρχεται από τις χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης, είμαστε ελλειμματικοί σε πάρα πολλά προϊόντα, διότι δεν τα παράγουμε εδώ στην χώρα μας. Και ο λόγος που δεν τα παράγουμε είναι ότι έχουμε μείνει στις παραδοσιακές δομές και λογικές και ενώ ο χρόνος τρέχει κάποιοι άλλοι οργανώνονται καλύτερα κει μέσα από τα δίκτυα που έχουνε φτιάξει καταφέρνουν να κλείνουν συμφωνίες με ομάδες παραγωγών ή μεγάλα επιχειρηματικά σχήματα και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έρχεται το προϊόν σε οποιαδήποτε μορφή και να ναι, είτε νωπό είτε μεταποιημένο, στο ράφι της χώρας μας, των πολυεθνικών σούπερ μάρκετ.

Λοιπόν εμείς τι λέμε μέσα από τον φορέα; Λέμε ότι κυρίαρχο ρόλο σε αυτήν την περίπτωση μπορούν να παίξουν οι μεγάλες, να παίξουν οι τοπικές ομάδες δράσης και πρωτοβουλίας κάποιων νέων ανθρώπων, νέων αγροτών, οι οποίοι θέλουνε να επενδύσουνε στη δικτύωση των αγροτικών προϊόντων που παράγουν. Αυτό πως μπορεί να γίνει; Αν σε κάθε περιοχή δημιουργηθεί, σε κάθε καλλικρατικό δήμο δημιουργηθεί μια τέτοια ομάδα η οποία παράγει κάποια προϊόντα, αυτά που παράγει και αυτά που μπορεί να παράγει και μέσω ενός καταστήματος που έχει, ένα κατάστημα προώθησης και προβολής αυτών των τοπικών προϊόντων που θα πρέπει να το συναντάμε σήμερα σε κάθε περιοχή για αν γνωρίσουμε αυτές τις παραγωγές της χώρας μας, να γνωρίσουμε τα τοπικά προϊόντα, τα οποία δεν τα συναντάμε. Σε οποιαδήποτε περιοχή και να πάμε αν αναζητήσουμε από κάπου ένα προϊόν με την ταυτότητα ότι αυτό είναι της Αταλάντης, αυτό είναι της Φωκίδας, αυτό είναι της Φλώρινας, δεν θα το βρούμε εύκολα. Άρα εδώ πρέπει να δώσουμε μια ταυτότητα στο παραγόμενο προϊόν. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω μιας ομάδας τέτοιας είτε αυτό λέγεται συνεταιρισμός είτε λέγεται συλλογικό επιχειρηματικό σχήμα είτε οποιαδήποτε μορφή, θα πρέπει να έχει αυτό το δικό του ράφι. Όταν έχει το δικό του ράφι η Αταλάντη, το δικό της ράφι η Φλώρινα, το δικό της ράφι η Καστοριά, αυτόματα έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί τα προϊόντα της Αταλάντης, της Φλώρινας, της Ελασσόνος, του Άργους, της Τρίπολης στο δικό της ράφι, διότι δεν μπορούν να παραχθούν όλα αυτά τα προϊόντα σε μια περιοχή. Στόχος όμως είναι αν ενισχύσουμε περισσότερο την παραγωγική δομή της περιοχής, διότι δεν είναι σωστό να φέρνουμε το σπανάκι από την Αλεξανδρούπολη ή να το πάμε στην Αλεξανδρούπολη. Να το πάμε στην Αλεξανδρούπολη ή στην Αταλάντη όταν θα λείπει από κει. Ώστε με αυτόν τον τρόπο να έχουμε μια ενιαία δομή, να έχουμε ένα ενιαίο brand, ελληνικό brand και όχι το τοπικό, είτε της περιφέρειας, είμαι κατά σε αυτή τη λογική, διότι με αυτόν τον τρόπο δημιουργούμε την πολυδιάσπαση.

Όταν όμως έχουμε ένα εθνικό brand και λέμε ότι είναι ελληνικό έχουμε τη δυνατότητα μέσω αυτού του δικτύου να κατακτήσουμε και άλλες αγορές. Σκεφτείτε δηλαδή αν δίνεται η δυνατότητα στην ενίσχυση της ταυτότητας του προϊόντος του παραγωγού, δηλαδή πάνω στο ράφι να υπάρχει η ταυτότητα του παραγωγού λαδιού, όχι μιας εταιρίας ή οποία έκανε ένα χαρμάνι, ένα λάδι και το έβαλε στο ράφι, μέσα από τη διαφήμιση και το προώθησε. Να έχουμε τη δυνατότητα αυτό το προϊόν να έχει το δικό του barcode και να έχει και τον ιστότοπο. Μέσω αυτής της δυνατότητας δίνεται, ενισχύεται η άποψη ότι ο παραγωγός καθορίζει την τιμή, αμείβεται με προσυμφωνηθέν ποσοστό επί της λιανικής τιμής πώλησης που ο ίδιος προσδιορίζει και γνωρίζει ανά πάσα στιγμή που βρίσκεται το προϊόν του, αν έχει πουληθεί ή όχι. Σε οποιοδήποτε ράφι και να είναι, είτε είναι της Αταλάντης, είτε της Φλώρινας, της Καστοριάς, του Άργους, της Κρήτης και τα λοιπά. Όταν έχεις ομαδοποιήσει και έχεις ομογενοποιήσει μία τέτοια πρακτική, έχεις τη δυνατότητα να βγεις και στις άλλες χώρες. Έχεις τη δυνατότητα αυτό το μοντέλο να το στήσεις σε οποιαδήποτε χώρα. Άρα δεν απαιτείται εκεί να βγει κάποιος που κάνει την εξαγωγή, κάποιος άλλος που κάνει την εισαγωγή ή θα πρέπει εσύ να πας σε ένα δίκτυο που υπάρχει σε εκείνη την περιοχή και γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ότι υπάρχουν ξένα καταστήματα στην χώρα μας που δουλεύουν με αυτά τα δίκτυα, γιατί αυτοί και όχι και εμείς; Άρα δηλαδή σπας αυτή τη λογική της εσωστρέφειας και βγαίνεις δυναμικά στις ξένες αγορές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτή τη περίπτωση είναι το λάδι. Το λάδι σήμερα πουλιέται από τον παραγωγό 2,  2,10,  2,30. Είναι μία τιμή που αντί να βοηθήσει τον παραγωγό, εφόσον δεν υπήρχε και η ενίσχυση που έπρεπε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν πρακτικά ασύμφορη αυτή η καλλιέργεια. Άρα δηλαδή όταν ο παραγωγός δεν κερδίζει μέρος από την προστιθέμενη αξία αυτού του προϊόντος που εμπορεύεται πως είναι δυνατόν να μείνει στη γη;

Όπως είπα και πριν η χώρα μας δεν έχει μεγάλο γεωργικό κλήρο, άρα πρέπει αυτό τον κλήρο που έχουμε να τον ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο είτε από την προστιθέμενη αξία του παραγόμενου προϊόντος μέσα από αυτές τις δομές που προανέφερα είτε μέσα από κάποιες άλλες δραστηριότητες που μπορούμε να αναπτύξουμε, όπως είναι αυτή παράδειγμα του αγροτουρισμού. Την οποία έννοια του αγροτουρισμού σήμερα την έχουμε αλλοιώσει. Ενώ συζητάμε για τον τουρισμό της υπαίθρου, δηλαδή για κάποιους τουρίστες που πάνε στην ύπαιθρο, έχουμε αφήσει απέξω το κομμάτι του αγροτουρισμού που είναι η φιλοξενία στο σπίτι μέσα σε ένα χώρο που υπάρχει μια αγροικία ώστε μαζί με την παραγωγή να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο το εισόδημα του παραγωγού που αυτός είναι ο ρόλος σήμερα του αγροτουρισμού, όχι του θεματικού τουρισμού, όχι του τουρισμού της υπαίθρου, δηλαδή ότι συμβαίνει σήμερα στην ύπαιθρο το βαφτίσαμε αγροτουρισμός. Δεν είναι αυτό αγροτουρισμός, αγροτουρισμός είναι μία άλλη έκφραση. Αγροτουρισμός σημαίνει χωράφι, σημαίνει αγροικία, σημαίνει πρωινό με αυτό που έχει η αγροικία, όχι αυτό το ξενοδοχείο που στήσαμε στον αγροτικό χώρο.

Σίγουρα όμως αυτές οι δομές, αυτές οι ομάδες των αγροτών είναι λίγο δύσκολο σε πρώτη φάση αν ενωθούν μεταξύ τους. Αυτό το ρόλο έρχεται τώρα ως επιστέγασμα να παίξει ο φορέας αγροτικής επιχειρηματικότητας και δικτύωσης που θα μπορέσει να ενώσει αυτούς τους συνεταιρισμούς, τις ομάδες, τα συλλογικά επιχειρηματικά σχήματα, όπως θέλει μπορεί ο καθένας να το ονομάσει ώστε να υπάρχει η μεταξύ τους γέφυρα επικοινωνίας και συνεργασίας για να έχουνε τα καλύτερα αποτελέσματα. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση το ρόλο έρχεται να παίξει, να ενισχυθεί η γνώση και η γνώση αυτή βρίσκεται στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα. Αλλά μένει όμως μέσα στα συρτάρια, αν δεν βγάλουμε αυτή τη γνώση να την μεταφέρουμε στη παραγωγή ώστε να ενισχύσουμε ακόμα περισσότερο το παραγόμενο προϊόν, για να μπορέσουμε να βγάλουμε στο ράφι και άλλα προϊόντα, γιατί τελευταία, παράδειγμα, συζητάμε για τα λεγόμενα λειτουργικά τρόφιμα που μπορούν να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο το εισόδημα του αγρότη. Να παράξουμε προϊόντα τα οποία θα έχουν αυτή τη δυνατότητα να πάρουνε μερίδιο από την αγορά. Να μην πουλάμε δηλαδή το προϊόν ως λάδι, θα το πουλάμε ως λάδι με όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που προανέφερα, το λάδι του παραγωγού, αλλά όμως μπορούμε να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο την πρόταση αυτή μέσα από κάποιες άλλες δομές και κυρίως αυτή της έρευνας, της γνώσης που, δόξα τω θεώ, υπάρχουν πάρα πολλά μυαλά στη χώρα μας που θέλουν να επενδύσουν τη γνώση στον αγροτικό τομέα. Αλλά συνήθως όμως και μέχρι σήμερα δεν βρήκαν εκείνο το πρόσφορο έδαφος ώστε να καθίσουν αν κουβεντιάσουνε σε μία τελείως διαφορετική βάση για να μπορέσουνε να έχουνε ένα αποτέλεσμα.

Αυτό που λέμε η συλλογικότητα μέσα από τη γνώση, μέσα από έναν πολυσύνθετο ρόλο και συμμετοχών διαφόρων επαγγελμάτων θα έχουμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα από αυτά που γνωρίζαμε σήμερα με την κλασική μέθοδος παραγωγός-έμπορος-εξαγωγέας τέλος. Πρέπει να ενισχυθεί πολύ περισσότερο ο πρωτογενής τομέας από τη γνώση, αλλά όμως η γνώση αυτή να στηριχθεί μέσα από την αγορά, όχι μέσω ενός προγράμματος που περιμέναμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση πότε θα ρθει για να κάνουμε εμείς ένα σχεδιασμό, αλλά αυτός ο σχεδιασμός να μείνει στο ράφι, αυτός ο σχεδιασμός πρέπει να γίνει από την παραγωγή, από την αγορά, από την παραγωγή σε συνεργασία πάντα με το πανεπιστήμιο με την έρευνα ώστε να έχουμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Εμείς φιλοδοξούμε μέσα από αυτόν τον φορέα να φέρουμε σε επαφή αυτές τις ομάδες των αγροτών με την έρευνα, με τη γνώση για να μπορέσουμε να ενισχύσουμε ακόμη περισσότερο αυτές τις δράσεις.

Αυτό είναι άλλο το Χωριό ΑΕ.

Και πώς ο πολυτεμαχισμένος κλήρος γίνεται ενιαίος;

Αναφερθήκαμε στον πολυτεμαχισμένο γεωργικό κλήρο που συζητάμε κάποια εκατομμύρια τεμάχια αυτή τη στιγμή στη χώρα μας. Αυτά τα τεμάχια είναι σε ιδιοκτήτες οι οποίοι είναι εκτός περιοχών. Έχουνε μεταναστεύσει είτε στο εσωτερικό της χώρας, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη και στις άλλες πόλεις είτε στο εξωτερικό. Και το σύνολο αυτών έχουν χάσει την επαφή από τη γη. Από την άλλη π0λευρά βλέπουμε νέα παιδιά στο χωριό, οι οποίοι έχουνε μείνει εκεί, ένα μεγάλο ποσοστό, σχεδόν η συντριπτική πλειοψηφία, το 95%, δεν έχουνε εκπαιδευτεί πάνω στη σύγχρονη τεχνολογία, αλλά γενικότερα στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ενώ η τεχνολογία εξελίσσεται, η αγορά εξελίσσεται, εμείς μένουμε πάρα πολύ πίσω και δυστυχώ σήμερα περιμένουμε πότε θα έρθουν οι επιδοτήσεις για να ενισχύσουμε το εισόδημα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση πρέπει να μιλήσουμε με άλλους όρους, ότι αυτός ο μικρός γεωργικός κλήρος μπορεί να μεγαλώσει. Σκεφτείτε τώρα ένα χωριό που είναι πολύ μακριά από μια αστική περιοχή και να ζούνε συνήθως σε αυτό 5, 6, 10 νέοι άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν καμιά σύνδεση ούτε με την αγορά, περιμένουνε πότε θα έρθει ο έμπορος να πάρει το προϊόν τους για να τους δώσει το εισόδημα ή να πάνε ν πάρουν την επιδότηση όταν θα βγει και συνήθως βγαίνει μία φορά το χρόνο, 50% τον Οκτώβριο έτσι λένε οι αποφάσεις που θα πάει το Νοέμβριο και τα λοιπά και  κάποια μετά τα Χριστούγεννα. Αν αυτό είναι το μέλλον της γεωργικής γεωργίας είναι δυστυχώς, είναι το τέλος και επειδή θα έχουμε αλλαγές από το 13 και έπειτα, θα έχουμε ένα ποσοστό μείωσης των επιδοτήσεων και οι ενισχύσεις θα δίνονται με ένα διαφορετικό τρόπο, θα πρέπει να μπούμε σε αυτές τις λογικές της συλλογικής επιχειρηματικότητας.

Δεν είναι κακό πράγμα να καθίσουν αυτοί οι 5, οι 6, οι 10 νέοι που βρίσκονται σε ένα χωριό, κάποια μερίδα από τους ιδιοκτήτες γης, από κάποιους από τους ιδιοκτήτες γης και να κάνουνε μεταξύ τους μία συμφωνία. Δηλαδή οι νέοι αγρότες να φτιάξουνε μια ομάδα παραγωγών, ένα συνεταιρισμό, μία εταιρία ή οτιδήποτε θέλουνε, αρκεί να υπάρχει κάτι, ένα θεσμοθετημένο όργανο. Από την άλλη πλευρά και οι ιδιοκτήτες γης που έχουν τη γη μπορούν και αυτοί να ενωθούνε και να φτιάξουν και αυτοί ένα μοντέλο, ένα σχήμα, να ενωθούνε αυτά τα δύο τα σχήματα και να φτιάξουν μία εταιρία. Υπάρχουν οι δυνατότητες από το καινούριο το νομοσχέδιο που έχει περάσει να μπούνε σε τέτοια κοινοπρακτικά σχήματα. Οι ιδιοκτήτες γης να παραχωρήσουνε για ένα χρονικό διάστημα πέραν της δεκαετίας τα κτήματα τους σε αυτό το νέο εταιρικό σχήμα. Με αυτό τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα σε αυτούς τους νέους να παράξουν προϊόντα μέσα από ένα διαφορετικό τρόπο, διότι εδώ έχουμε κατάργηση αυτών των συνόρων, διότι νομικά δεν θα αλλοιωθεί το ιδιοκτησιακό, ίσα ίσα θα ενισχυθεί ακόμη περισσότερο και αποτελεσματικά η χρήση γης, δε θα μπούμε στη λογική του αναδασμού που είναι και χρονοβόρος και πολυδάπανος, αλλά θα δημιουργήσουμε τέτοιες σχέσεις σε μια περιοχή που θα παράγεται ένα προϊόν το οποίο θα έχει μία ταυτότητα, τοπική ταυτότητα αυτών των ανθρώπων που ένωσαν τις δυνάμεις τους και με τη συνεργασία κάποιων ειδικών που ας τους πούμε μάνατζερ, θα χουν τη δυνατότητα να παράξουν προϊόντα μέσα από ένα σύγχρονο σχεδιασμό που θα κάνει για να μπορέσουνε να έχουνε και τα επιθυμητά αποτελέσματα. Δηλαδή δεν θα είναι ευχάριστο για κάποιον που είναι στην Αθήνα που έχει 10, 20, 50 στρέμματα στο χωριό του που τα χει νοικιάσει, με τον τρόπο που τα έχει νοικιάσει, δε θέλει να τα νοικιάσει και να έχει γίνει αυτός ο σχεδιασμός, να έχει γίνει ένα καινούργιο σχήμα και να γεύεται αυτούς τους καρπούς και παράλληλα να το διαφημίσει; Με τη δική του την ταυτότητα ή την ταυτότητα του χωριό;

Σήμερα πάμε στα χωριά μας και βλέπουμε ερείπια, γιατί; Γιατί δεν υπάρχει αυτός ο προσανατολισμός και εγώ δεν θα ήθελα να ρίξω ευθύνες στο κράτος, γιατί το κράτος είμαστε εμείς. Την ευθύνη αυτή την έχουμε εμείς οι ίδιοι, αν εμείς κάνουμε αυτόν τον σχεδιασμό θα μπορέσουμε να φτιάξουμε και 5 σπίτια τα οποία είναι ερειπωμένα και παράλληλα να ενισχύσουμε και κάποιες άλλες δράσεις όπως αυτή του αγροτουρισμού που προανέφερα. Υπάρχει αυτή η δυνατότητα να παράξουμε προϊόντα τα οποία θα έχουνε καλύτερα αποτελέσματα με λιγότερο κόστος, γιατί συνέχεια συζητάμε για ένα κόστος παραγωγής. Σκεφτείτε τώρα να φύγει το τρακτέρ από το ένα χωράφι στο άλλο που είναι 15, 10, 15, 20 χιλιόμετρα για να οργώσει. Αυτό οικονομικά δεν στέκει. Δεν μπορεί δηλαδή να συζητάμε για μια σύγχρονη επιχείρηση αυτής της μορφής και δεν είναι τυχαίο το γεγονός που πάνω στο Δομοκό, το αναφέρω ως παράδειγμα, νέοι άνθρωποι κατάφεραν και ένωσαν τις δυνάμεις τους και φτιάξαν ένα κτήμα περίπου 350 στρέμματα με ελαιώνα. Πήραν όμως έναν γεωργικό ελκυστήρα και μια αεροτουρμπίνα και μία φρέζα και ένα ψυγείο που θα φτιάξουνε. Αν ήτανε μόνοι τους θα θέλανε 6 τρακτέρ, 6 αεροτουρμπίνες, 6 μεσίτες. Λοιπόν δεν γίνεται έτσι σήμερα να βγούμε ανταγωνιστικά στις αγορές για να μπορέσουμε να προσφέρουμε προϊόντα τα οποία έχουνε χαμηλό κόστος και για αυτό σκοντάφτουμε συνέχεια.

Τα αγροτικά σταυροδρόμια, τι ακριβώς είναι;

Κινούμαστε στο εθνικό οδικό μας δίκτυο σε αυτούς τους μεγάλους δρόμους που γίνανε τώρα τελευταία. Έχουμε τα σταυροδρόμια, στα 15, 20 χιλιόμετρα βγαίνουμε για αν πάμε σε ένα χωριό, σε μια πόλη. Εδώ θα μπορούν να δημιουργηθούν τα λεγόμενα Αγροτικά Σταυροδρόμια που μπορούν να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στην προώθηση και προβολή αυτών των τοπικών προϊόντων. Και παράλληλα οι ταξιδιώτες να μπορέσουν να γευτούν την τοπική κουζίνα, τη γαστρονομία και μέσα από αυτό να υπάρξουν κάποιες δράσεις οι οποίες να ενισχύσουν το εισόδημα κάποιων ανθρώπων οι οποίοι θέλουνε να επενδύσουνε σε αυτές τις μορφές. Είναι κρίμα να περνάνε χιλιάδες άνθρωποι από κάποια περιοχή και να μην έχουν τη δυνατότητα να μπουν μέσα στο χωριό και να αγοράσουν ένα προϊόν τοπικό. Μπορεί να υπάρχουν αλλά ο τρόπος όμως που είναι τυποποιημένα, που είναι συσκευασμένα δεν είναι και ο πλέον κατάλληλος. Όταν όμως δημιουργηθεί ένα τέτοιο σχήμα, τα προϊόντα θα έχουνε ταυτότητα, ο παραγωγός που θα έχει το δικό του ράφι, τα δικά του τα προϊόντα θα το αναδείξει με τον τρόπο που ο ίδιος γνωρίζει μέσα από τη ταυτότητα που θα βάλει στο προϊόν του. Και θα γνωρίζει ο κάθε ταξιδιώτης περνώντας από την περιοχή, παράδειγμα, του δήμου Λοκρών, του δήμου, δήμου Λαμιέων, του δήμου Μώλου και τα λοιπά, να μπει μέσα και να πάρει τα προϊόντα που παράγονται σε αυτήν την περιοχή. Δεν το χουμε εκμεταλλευτεί στο βαθμό που θα πρεπε.

Η συμβολαιακή γεωργία σε τι συνίσταται και συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα;

Η συμβολαιακή γεωργία δεν είναι κάτι το καινούριο. Η συμβολαιακή γεωργία είναι ένας τρόπος συνεργασίας κάποιας μεταποιητική βιομηχανίας σε συνεργασία με τους παραγωγούς που ίσως θα συμφέρει και τους δύο. Αλλά συνήθως συμφέρει περισσότερο σε αυτόν που έχει το πάνω χέρι. Ανάλογα με τα μέτρα και τα σταθμά. Η συμβολαιακή γεωργία γινόταν από παλιά, το γάλα συνήθως είναι συμβολαιακή γεωργία. Η ζάχαρη παλιότερα από την ελληνική βιομηχανία ζάχαρης ήταν ένα είδος συμβολαιακής γεωργίας. Απλά είναι μία σχέση μεταξύ παραγωγού και μεταποιητικής μονάδος.

Τι έφταιξε μέχρι τώρα με τις επιδοτήσεις και τους συνεταιρισμούς και φέρουν το κακό παρελθόν που φέρουν;

Τι έφταιξε; Να πάρουμε το θέμα των επιδοτήσεων. Οι επιδοτήσεις έτσι όπως δοθήκανε με τον τρόπο ήταν αποτέλεσμα μιας πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι η Ευρωπαϊκή Ένωση όριζε και τους κανόνες. Ήταν για την ενίσχυση του εισοδήματος, όταν ο το ταμείου του προσανατολισμού και εγγυήσεων, το λεγόμενο FEOGA το 90% το έδινε στη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος και το 10% μόνο πήγαινε στον προσανατολισμό, δηλαδή στην ανάπτυξη της υπαίθρου, σίγουρα η σχέση αυτή ήταν αρνητική ως προς το μέλλον της γεωργίας και κύρια της χώρας μας. Διότι αυτά τα κεφάλαια που δοθήκαν ήταν πάρα πολλά για τον αγροτικό χώρο. Βέβαια όμως ανέβασαν το βιοτικό επίπεδο του αγρότη σε ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό, δεν αξιοποιηθήκαν σωστά και γίναν και πάρα πολλές καταχρήσεις, γι’αυτό φθάσαμε κάποια στιγμή να συζητάμε για πανογραψήματα, κυρίως στις καλλιέργειες της ελιάς και του βαμβακιού και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργήσουμε ομάδες αγροτών οι οποίοι να διαπραγματεύονται και να στηρίζουνε πολιτικές επιλογές οι οποίες είχαν άμεση σχέση με τις επιδοτήσεις που θα πάρουμε. Μην ξεχνάμε και το σύνθημα «όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά» από το βαμβάκι σε μία περίοδο που γνώριζαν ότι η οροφή ήτανε συγκεκριμένη, αλλά φτάσαμε να καλλιεργούμε στα χαρτιά και 800 κιλά βαμβάκι το στρέμμα.

Υπήρχε μεγάλη νοθεία ως προς τον τρόπο και τη διαχείριση αυτών των επιδοτήσεων. Αυτό δεν ήταν ένα πρόβλημα το οποίο υπήρχε μόνο στη χώρα μας, υπήρχε και στις άλλες χώρες. Έτσι, για να μην μειώσουμε και τους αγρότες, τους έλληνες αγρότες, διότι ένα πάρα πολύ μεγάλο ποσοστό είναι σοβαροί επαγγελματίες και έχουν ήθος και ύφος. Το ότι η ελληνική γεωργία δεν είχε αυτή την έξωθεν καλή μαρτυρία και την εξωστρέφεια, ήταν σε αυτό το γεγονός ότι οι αγρότες επαναπαυτήκαν στις επιδοτήσεις, διότι νομίζαν ότι μία ζωή η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι η αγελάδα που θα την αρμέγουμε για να πίνουμε το γάλα, αλλά κάποια στιγμή αυτή θα μας γυρίσει και τα οπίσθια και δεν ξέρω αν θα φάμε και καμιά κλωτσιά στο τέλος και χυθεί η καρδάρα με το γάλα. Το ότι οι συνεταιρισμοί δεν λειτούργησαν στο βαθμό που θα πρεπε είναι πλέον γεγονός και είναι γεγονός και από την άλλη πλευρά είναι λυπηρό διότι στη χώρα μας γεννήθηκε η ιδέα στου συνεργατισμού. Γεννήθηκε σε μία εποχή, στο 1770 περίπου, όταν τα σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά, που δεν υπήρχαν επιδοτήσεις, που δεν υπήρχαν νόμοι, που δεν υπήρχε κράτος, που δεν, ο ελληνισμός ήταν υπόδουλος. Τότες όμως οι Έλληνες κατάφεραν και φτιάξανε σύγχρονες επιχειρήσεις που σήμερα δεν θέλουμε να ονειρευτούμε, δεν θέλουμε να τις αναβιώσουμε και φθάσανε στα πέρατα της οικουμένης.

Οδησσό, Τεργέστη, σε όλο τότε το γνωστό κόσμο που υπήρχε αυτή η δυνατότητα να εξάγουν τα προϊόντα. Και σήμερα δεν μπορούμε να πάμε στο διπλανό μπακάλικο να πουλήσουμε. Αυτή είναι η κατάντια της ελληνικής γεωργίας. Άρα το ερώτημα που τίθεται είναι μπορούμε σήμερα να μπούμε σε νέες δομές; Να αλλάξουμε αυτή την μορφή και να φτιάξουμε νέα συλλογικά επιχειρηματικά σχήματα; Κατάλαβαν οι αγρότες ότι ο κομματισμός δεν έχει πλέον μέλλον στο συνεταιριστικό κίνημα, που ήταν ένα αγκάθι, ήταν το καρκίνωμα του, αυτής της ιδέας. Αλλά όμως ο συνεταιρισμός είτε το θέλουμε είτε δεν το θέλουμε αποτελεί το εργαλείο εκείνο του Έλληνα, του αγρότη ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες που έχουμε σήμερα. Και ο συνεταιρισμός δεν αναφέρεται μόνο στον αγροτικό τομέα, αναφέρεται και σε άλλους τομείς. Υπάρχουν καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, υπάρχουνε οι αστικοί συνεταιρισμοί, οι λεγόμενοι, που μπορούν να βρουν και εφαρμογή στις μεγάλες πόλεις. Μπορούν αυτοί οι συνεταιρισμοί, οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί να συνεργαστούνε με παραγωγικούς συνεταιρισμούς των αγροτών, άρα χρειάζεται ένα άλλο πνεύμα συνεργασίας που σε αυτό μπορεί να μας ενισχύσει ακόμα περισσότερο η νέα τεχνολογία, όπως είναι αυτή του διαδικτύου και μπορεί το προϊόν να φεύγει από τα χέρια του παραγωγού και να πάει στον καταναλωτή και όχι να υπάρχει αυτή η ψαλίδα μεταξύ τιμών παραγωγού και καταναλωτή. Άρα πρέπει να αναζητήσουμε πρώτα τα αίτια και σίγουρα θα τα βρούμε σε μας, στον χώρο, τον αγροτικό χώρο για να κάνουμε το αμέσως επόμενο βήμα να ρίξουμε τις ευθύνες κάπου αλλού.

Είναι εύκολο ένας νέος άνθρωπος από την πόλη να ξεκινήσει και να ρθει, να βάλει μια καινοτόμο καλλιέργεια, να οργανωθεί και να συμβιβαστεί με αυτό τον τρόπο ζωής;

Καταρχήν, για να γίνει κάτι τέτοιο, δηλαδή να φύγει ένας νέος από την πόλη και να επιλέξει την ύπαιθρο για την παραμονή του είναι πάρα πολύ δύσκολο. Επειδή αυτό το βλέπουμε μέσα από την εικονική πραγματικότητα, μέσα από την τηλεόραση ή μέσα από κάποια σίριαλ που έχουν δώσει μία λαθεμένη εντύπωση και εικόνα του τι υπάρχει σήμερα στην ύπαιθρο. Η ύπαιθρος δεν είναι αυτή η αρνητική και ζοφερή εικόνα που βλέπουμε πάρα πολλές φορές, αλλά δεν είναι και αυτή η χαρούμενη εικόνα που παρακολουθούμε μέσα από κάποια σίριαλ που δεν μας μεταφέρουν όπως ακριβώς θα πρεπε αυτήν την εικόνα. Η ύπαιθρος έχει τους δικούς της ρυθμούς. Αν ο νέος που θέλει να φύγει από ο αστικό κέντρο, από το αστικό περιβάλλον και θέλει να επιστρέψει, πρέπει πρώτα να το πιστέψει ο ίδιος. Αν το πιστέψει και είναι οπλισμένος ψυχολογικά γιατί θα πάει σε ένα, να μείνει στην ύπαιθρο, θα ασχοληθεί με το χωράφι που ίσως χτες δεν το γνώριζε. Εδώ πέρα χωρίζουμε ποιος είναι αυτός ο νέος, είναι αυτός που γεννήθηκε στην ύπαιθρο και επέστρεψε ή αυτός που μεγάλωσε σε ένα αστικό περιβάλλον και θέλει να επιστρέψει πίσω. Αν μεγάλωσε σε αστικό περιβάλλον και θέλει να γυρίσει πίσω θα πρέπει να έχει δική του γη ή να αγοράσει, άρα θα πρέπει να χει κάποια κεφάλαια, να έχει τα δικά του μηχανήματα, να έχει και ένα δικό του σπίτι. Δηλαδή είναι ένα πάρα πολύ μεγάλο κεφάλαιο.

Αν αυτό όμως θέλει να το κάνει ως επιστήμονας που έχει τελειώσει μία σχολή και θέλει να γυρίσει πίσω μπορεί να ασκήσει το επάγγελμά του και παράλληλα να ασκήσει και την αγροτική δραστηριότητα. Εμείς έχουμε ανάγκη στην ύπαιθρο σήμερα νέους ανθρώπους, νέους επιστήμονες που αντί να φύγουν στο εξωτερικό θα πρέπει να μείνουν εδώ, να συνεργαστούνε με τους άλλους νέους, διότι ο νέος αγρότης δεν έχει νομικές γνώσεις, δεν έχει οικονομικές γνώσεις, δεν έχει γνώσεις πληροφορικής, πολύ βέβαια το έχουν αυτό. Σκεφτείτε όμως ένα σύνολο τέτοιων νέων ανθρώπων να καθίσουν σε ένα τραπέζι και να δημιουργήσουν, να σχεδιάσουν το δικό τους το προϊόν στην ύπαιθρο. Πως μπορούν να παράγουν τα προϊόντα και πως μπορούν να τα διακινήσουν στις αγορές. Άρα αυτοί έχουν άμεση σχέση με τη γεωργία. Άρα αυτό που θα πρέπει να κάνει ο νέος το καλοκαίρι ή τις γιορτές που θα πάει στην ύπαιθρο και γνωριστεί με 5 ανθρώπους να καθίσει να το κουβεντιάσει σε μία βάση συνεργασίας. Και δεν είναι η λύση να έρθω να καλλιεργήσω αυτή τη νέα καλλιέργεια επειδή την άκουσα ή τη διάβασα σε ένα περιοδικό lifestyle για να κάνω και εγώ το  lifestyle ή να δείξω στους φίλους μου ότι έχω μια καλλιέργεια στην ύπαιθρο και παράγω κρασί ή παράγω την ελιά, την τυποποιώ και τη συσκευάζω. Η ζωή δεν είναι lifestyle. Η ζωή θέλει ρεαλισμό, αλλά όμως έχει και προκλήσεις που σίγουρα αυτές τις προκλήσεις θα τις βρεις στην ύπαιθρο. Υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες, υπάρχουν πάρα πολλές δυναμικές που μπορεί αν αναπτύξει ένας νέος άνθρωπος.

Η καινοτόμος γεωργία, τα συλλογικά επιχειρηματικά γεωργικά σχήματα μπορούν να μας οδηγήσουν σε μία άλλη Ελλάδα, μία άλλη Ελλάδα που μπορεί, μακριά από τη μίζερη εικόνα που έχουμε σήμερα για την Ελλάδα;

Στην χώρα μας υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες και ειδικά στο χώρο της γεωργίας, ου τουρισμού και του πολιτισμού. Εκεί μπορούμε να επενδύσουμε. Υπάρχει ο πολιτισμός τον οποίο πρέπει να αναδείξουμε σε μία άλλη βάση, υπάρχει ο τουρισμός, όχι αυτός ο τουρισμός του καλοκαιριού μόνο για την θάλασσα, αλλά ο τουρισμός των 4 εποχών. Αυτό όμως πρέπει να συνδυαστεί και με τη διατροφή μας, πρέπει να συνδυαστεί με το παραγόμενο προϊόν. Δεν μπορούμε να προσφέρουμε στον τουρίστα αυτόν που έρχεται προκάτ προϊόν γιατί βάζουμε δυναμίτες στα θεμέλια μας. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί πάλι μέσα από συλλογικά επιχειρηματικά σχήματα τα οποία μπορούν να παίξουν αυτό το ρόλο, όπως παράδειγμα αυτή η κίνηση που κάνανε ο σύνδεσμος ξενοδόχων και εστιατόρων, να αναδείξουνε μέσα από την κουζίνα τους τα ελληνικά προϊόντα, αλλά αυτό για να γίνει όμως απαιτεί μια πιο οργανωμένη λογική, είναι αυτή που προανέφερα και το βλέπουμε στην πορεία, ότι μπορεί να δέσει. Ο ξενοδόχος θα κάνει τη δουλειά του, αλλά μέσα στο πρωινό θα έχει ελληνικό προϊόν και όχι την μαρμελάδα την οποία κάναμε εισαγωγή από οποιαδήποτε άλλη χώρα αμφιβόλου ποιότητας και ταυτότητας. Να έχει το τοπικό προϊόν αυτό που παράγεται ώστε να ενισχύσει και την τοπική οικονομία και σιγά σιγά το αποτέλεσμα θα το δει μέσα σε λίγα χρόνια, όταν θα μπορεί ο παραγωγός, ο αγρότης της περιοχής αυτός που του δίνει αυτά τα προϊόντα και ο ίδιος να έχει εισόδημα και να μπορεί με τον τρόπο του να φέρει τον τουρίστα να επισκεφτεί και το δικό του ξενοδοχείο, τη δική του μονάδα είτε είναι μικρή είτε είναι μεγάλη. Μέσα από αυτές τις συλλογικές σχέσεις, γιατί αυτό το παραγόμενο προϊόν είναι ο πρεσβευτής της χώρας μας στο εξωτερικό και έτσι θα πρεπε να ναι.

Το ελαιόλαδο θα πρεπε να ναι ο πρεσβευτής μας, γιατί το ελαιόλαδο είναι ένας πολιτισμός, είναι μία σχέση παραγωγής του ανθρώπου, αυτού του ιδρώτα που καταναλώνει για να μπορέσει να έχει αυτό το αποτέλεσμα. Είδα πρόσφατα στο διαδίκτυο μια ομάδα δανών τουριστών να επισκέπτονται ένα αγρόκτημα και να βιώνουν αυτή τη σχέση της συλλογής της ελιάς, αυτού του ιερού δέντρου. Αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν αυτή τη σχέση παραγωγής, τον τρόπο ζωής αυτών των ανθρώπων. Γιατί εμείς αυτό να μην το αναδείξουμε ως ένα μοντέλο ανάπτυξης κάποιων περιοχών; Και αυτό είναι όντως αγροτουρισμός. Αγροτουρισμός δεν είναι να πάμε βόλτα με ένα μηχανάκι στην ύπαιθρο ή να κάνουμε την ιππασία. Είναι και αυτό κομμάτι μιας μορφής τουρισμού, του θεματικού τουρισμού, αλλά όμως μέσα από αυτά τα σχήματα συλλογικά είτε η τοπική αυτοδιοίκηση που θα έρχεται να παίξει το ρόλο είτε οι νέοι αγρότες οι οποίοι θα έπρεπε να ενεργοποιηθούνε σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό, διότι με αυτούς πρέπει να κουβεντιάσουμε σήμερα, μπορούν να δώσουν αυτές τις εναλλακτικές λύσεις-προτάσεις για να μπορέσει να στηριχτεί η ελληνική ύπαιθρος, διότι έχει μέλλον σαν ένα εργαλείο που μπορεί να δώσει ώθηση και ανάπτυξη στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας.

Η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει;

Η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει. Αρκεί να έχει οργάνωση, δομή μέσα από σύγχρονα συλλογικά επιχειρηματικά σχήματα. Αυτό είναι το μήνυμα.

Ευχαριστούμε πολύ

rwf.gr