Επανεθνικοποίηση της Ευρώπης;

Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την επόμενη ημέρα για την Κύπρο.

 

Εκείνο όμως το οποίο επιβεβαιώνεται μετά τις συνεχείς εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα, εθνικά, ευρωπαϊκά, διατραπεζικά, δημοσιονομικά είναι ότι άνοιξε το «Κουτί της Πανδώρας» για την Ευρώπη στο σύνολό της. Εξελίξεις οι οποίες μπορεί να είναι διαφορετικές από αυτές που σήμερα διαφαίνονται…

Μπορεί η Γερμανία να είχε τα πρώτα θετικά αποτελέσματα στο τραπεζικό της σύστημα, όπως η αύξηση της αγοράς γερμανικών ομολόγων με αρνητικό επιτόκιο και η αύξηση των εξαγωγών της με τη διολίσθηση της αξίας του ευρώ.

Αλλά αλήθεια όμως ποιοι «μεγάλοι επενδυτές» θα έρθουν να καταθέσουν στη Γερμανία; Να κάνουν καταθέσεις σε ευρώ, σε ένα νόμισμα το οποίο ήδη έχει αρχίσει να κλονίζεται στη γενέτειρά του; Σε μια Ευρωζώνη, η οποία μετά τη χρεοκοπία του τραπεζικού της συστήματος το 2008, ακόμη δεν έχει προσδιορίσει τη βασική σχέση τραπεζικού συστήματος και κράτους;

Σε μια Ευρωζώνη η οποία με βίαια μέτρα προσπαθεί -δικαίως πιθανά- να μειώσει το χάσμα που επικρατεί μεταξύ της πραγματικής και της επίπλαστης οικονομίας που δημιουργείται από τη χρηματοπιστωτική κερδοσκοπική πολιτική;

Διότι είναι σε όλους γνωστό ότι το πραγματικό χρήμα που υπάρχει απέχει κατά πολύ από το χρήμα το οποίο κυκλοφορεί σε ονομαστικές αξίες. Εξ’ ου και τα προβλήματα των μη βιώσιμων τραπεζών. Προβλήματα όμως τα οποία επιλύονται όπως φαίνεται με θυσίες των ίδιων των καταθετών.

Αυτή η έλλειψη συνοχής και εμπιστοσύνης στη νέα οικονομική και τραπεζική διακυβέρνηση της ΕΕ, που αποφασίζεται πλέον σε επίπεδο εθνικών κυβερνήσεων, δηλαδή κυρίως σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο παραμερίζει a la carte προηγούμενες αποφάσεις της Επιτροπής, αλλά και του Συμβουλίου των Υπουργών Οικονομικών, δημιουργεί μια αρνητική εικόνα σε διεθνές επίπεδο, ενώ προβληματίζει το εσωτερικό της Ευρώπης.

Για το λόγο αυτό πιθανά οι διεθνείς συμπαίκτες, οι «μελλοντικοί» επενδυτές, βλέποντας ότι δεν υπάρχει αρραγές ευρωπαϊκό σύστημα, σταδιακά θα απομακρύνονται από τις παραγωγικές τους δραστηριότητες εντός της ίδιας της ΕΕ, ενώ θα προβληματιστούν για νέες.

Άραγε τι σχεδιάζεται; Μήπως παρακολουθούμε «πράξη- πράξη» την εξέλιξη ενός σεναρίου και μάλιστα πολύ επεισοδιακού; Μήπως στο σενάριο αυτό δε θα πρωταγωνιστούν οι 27 χώρες μέλη ή τουλάχιστον οι 17 της Ευρωζώνης;

Γνωρίζοντας ιστορικά ότι η Γερμανία ενεργούσε πάντα προς ίδιον όφελος, χωρίς να έχει συνείδηση και διεκδίκηση ευρωπαϊκού ηγεμονισμού, αλλά αντίθετα διακατεχόταν από μια αντίληψη διάσωσής της και μόνο, δεν μπορεί να προσδοκάται ότι στη σημερινή κρίση η χώρα αυτή θα αλλάξει... την εθνική της ψυχολογία.

Αναζητώντας το τι σχεδιάζεται ή το τι θα προκύψει από τις συνεχείς εξελίξεις εντός της Ευρωζώνης και εντός του Νότου της Ευρώπης, ας αναφερθούν ορισμένες σκέψεις που έχουν να κάνουν με τη μεσοπρόθεσμη τακτική, αλλά και με τη διαφαινόμενη στρατηγική της Γερμανίας και των «πέριξ» της για το μέλλον της ίδιας της ΕΕ.

Πρώτον, η Γερμανία αποφεύγει να ενσωματώσει στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης τη συνολική κρίση ή το αδιέξοδο της τραπεζικής εξυγίανσης των χωρών του Νότου, μεταξύ των οποίων ακόμη και της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας, οι οποίες δεν εντάχθηκαν στο κλασικό πρότυπο του Μνημονίου, όπως έγινε με την Ελλάδα και την Πορτογαλία.

Μια αποδοχή εκ μέρους της Γερμανίας, της πλήρους κάλυψης του δημόσιου χρέους των χωρών του Νότου, θα δημιουργούσε σημαντικά προβλήματα στο εσωτερικό της, διότι θα έπρεπε να συμβάλει εκ νέου ο εθνικός της προϋπολογισμός, γεγονός που θα δημιουργούσε εσωτερικές ρήξεις, πολιτικές και κοινωνικές.

Δεύτερον, η Γερμανία θα επιδιώξει να επιβραδύνει την τραπεζική ενοποίηση της ΕΕ, διότι από το 2008 που κατέρρευσαν κτηματικές και εμπορικές της τράπεζες, το τραπεζικό σύστημα και ιδιαίτερα εκείνο των συνεταιριστικών τραπεζών στα Länders, είναι προβληματικό. Συνεπώς, θα προσπαθήσει να καθυστερήσει να εκθέσει την κατάσταση του τραπεζικού της συστήματος, όταν γίνονται μάλιστα διατραπεζικές διεργασίες σε χώρες που βρίσκονται υπό καθεστώς εποπτείας και δημόσιου χρέους.

Επιπλέον, θα επιδιώξει την επιβράδυνση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και της χρήσης των πόρων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης για τη μελλοντική εξαγορά των προβληματικών εθνικών τραπεζών. Διότι αυτός ο Μηχανισμός, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, θα χρειαστεί να ενισχυθεί με επιπλέον πόρους και συνταγματικές αλλαγές, εάν ενδιάμεσα δεν έχουν εφαρμοστεί συμπληρωματικά συστήματα εξυγίανσης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίες οι συζητήσεις στην Επιτροπή κατόπιν εντολής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, βάσει των οποίων επεξεργάζονται νέοι όροι εξυγίανσης των μη βιώσιμων εθνικών τραπεζών με δικούς τους καταρχήν μηχανισμούς. Τίποτα δεν είναι τυχαίο και τίποτα δεν ακούγεται για πρώτη φορά.

Τρίτον, η Γερμανία μετά τις επιθέσεις που δέχτηκε πρόσφατα και από τις χώρες του G20 περί νομισματικού πολέμου, «επιτίθεται» εμπορικά προσπαθώντας να  χειραγωγήσει τις νομισματικές διακυμάνσεις εντός της ίδιας της ΕΕ. Είναι η χώρα, η οποία με την πρόσφατη υποτίμηση του ευρώ, κάνει τις περισσότερες εξαγωγές.

Φιλοδοξεί να στρέψει ή να αντιστρέψει κατ’ αρχήν την έξοδο επενδύσεων ή της ευρωπαϊκής βιομηχανικής δραστηριότητας προς τις αναδυόμενες οικονομίες, μια τάση η οποία είναι πολύ ισχυρή τα τελευταία περίπου δεκαπέντε χρόνια. Γνωρίζει πολύ καλά ότι ο «διεθνής οικονομικός αναδασμός» γίνεται τώρα μεσούσης της διεθνούς κρίσης και ο τελικός νικητής θα είναι εκείνος που πρώτος θα θέσει τους όρους. Οι κινήσεις των αναδυόμενων χωρών για να αποκτήσουν ηγετική θέση στο νέο τραπεζικό χάρτη αρχίζουν να παίρνουν σάρκα και οστά.

Η ΕΕ, δυστυχώς, δεν μπορεί να ανταγωνισθεί τις αναδυόμενες οικονομίες, όπως αυτών της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής σε ορισμένες μάλιστα παραμέτρους. Όπως το κόστος εργασίας, την κεφαλαιακή συγκέντρωση, τη διευκόλυνση νέων επενδύσεων, τη φορολόγηση επιχειρήσεων, την τραπεζική διαφάνεια κ.α.

Για το λόγο αυτό διαφαίνεται ότι η Γερμανία «χαλαρώνει» τις δομές και τις πολιτικές καταρχήν σε ορισμένες χώρες, ώστε να δημιουργήσει κίνητρα προσέλκυσης επενδύσεων στην περιφέρειά της, ενώ η ίδια να διατηρηθεί ως ο τραπεζικός και κεφαλαιουχικός πυλώνας της ΕΕ.

Στη Γερμανία πιθανά να επικρατεί η «άποψη» ότι για να είναι ισχυρός ένας πυρήνας, πρέπει η περιφέρειά του να είναι «ευέλικτη», «προσαρμοστική», αλλά και «αποδοτική» και ο πυρήνας να έχει δεσπόζουσα και συντονιστική θέση.

Μέχρι τις επόμενες Ευρωεκλογές θα έχουμε δει τις περισσότερες πράξεις του σεναρίου αυτού. Όταν μάλιστα θα έχει «απελευθερωθεί» το γερμανικό πολιτικό και οικονομικό σύστημα μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, πιθανά να γίνουμε «μάρτυρες» μιας πιο σαφούς εθνικής γερμανικής πολιτικής, η οποία παραμερίζει την ευρωπαϊκή διάσταση πολλών πολιτικών.

Φυσικά, σε όλη αυτή την προσπάθεια μη «άτακτης διάσπασης» της Ευρωζώνης, αλλά προσχεδιασμένης, δεν έχουν συνυπολογισθεί τουλάχιστον δύο παράγοντες στο βαθμό μάλιστα που τους αρμόζει. Πρώτον, αυτός του ανθρώπινου παράγοντα, της αντίδρασης του άνεργου, του μικροεπαγγελματία, του νέου, του εργαζόμενου, του ημιαπασχολούμενου, του συνταξιούχου. Δεύτερον, αυτός του ψυχολογικού παράγοντα των πολιτών, που προέρχεται κυρίως από την απώλεια εμπιστοσύνης, την έλλειψης προοπτικής και την απουσία στόχων.

Διότι για να ανασυγκροτηθεί ή να συγκροτηθεί οποιοδήποτε νέο ευρωπαϊκό μοντέλο, απαιτείται συνδυασμός πολλών παραμέτρων. Ο κυριότερος των οποίων είναι η ισόρροπη σχέση μεταξύ ανάπτυξης, ανθρώπινου δυναμικού και ισχυρών δημοκρατικών θεσμών για τη λήψη αποφάσεων.

Σε αυτή τη μελλοντική εξέλιξη, χώρες όπως η Ελλάδα, δεν πρέπει να έχουν φοβικό σύνδρομο λόγω της οικονομικής τους κατάστασης, αλλά αντίθετα να πρωτοστατήσουν στη δημιουργία εθνικών συμμαχιών αρχής γενομένης από τις χώρες του Νότου. Αλλά και όλων των πολιτικών κομμάτων που επιδιώκουν η Ευρώπη να είναι Ευρώπη της Συνοχής και της Αλληλεγγύης.

Πιθανά κάποιος να μην μπορεί να προβλέψει την επόμενη μέρα της Κύπρου. Αλλά μπορεί κάποιος να προβλέψει με σιγουριά πώς θα είναι η επόμενη ημέρα της Ευρώπης;

(Άρθρο της κ. Κατερίνας Μπατζελή στο Protagon)

*Η Κατερίνα Μπατζελή είναι πρ. Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων.