Λάθος η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών και δικτύων

Λίγες μέρες πριν τις βουλευτικές εκλογές της 6^ης Μαΐου το οικονομικό γραφείο του απερχόμενου Πρωθυπουργού, Λουκά Παπαδήμου, έδωσε στη δημοσιότητα λίστα με τις υποχρεώσεις τις οποίες έχει αναλάβει να υλοποιήσει μετεκλογικά η χώρα με τη δανειακή σύμβαση και το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. 

Ανάμεσα σε άλλα περιλαμβάνονται και μέτρα απορύθμισης αγορών και ιδιωτικοποίησης δικτύων που ανήκουν στα δημόσια αγαθά. Τα δημόσια αγαθά παρέχουν ωφέλεια στο σύνολο της κοινωνίας και για το λόγο αυτό είχε επιλεχθεί να προσφέρονται από το κράτος. Στα δημόσια αγαθά υπάρχει συνήθως ένα δίκτυο διάθεσης τους και η κατασκευή δεύτερου ανταγωνιστικού δικτύου δεν είναι αποτελεσματική.

Τα μέτρα απορύθμισης και ιδιωτικοποίησης που προωθούνται είναι:

• Εκκίνηση κάποιων πωλήσεων περιουσιακών στοιχείων ορόσημο για το πρώτο εξάμηνο του 2012, όπως είναι η ΔΕΠΑ/ΔΕΣΦΑ, ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ

• Η ελληνική ρυθμιστική αρχή σιδηροδρόμων θεσπίζει τις διαδικασίες έκδοσης αδειών και αποφάσεων που επηρεάζουν την άνευ διακρίσεων πρόσβαση σιδηροδρομικών επιχειρήσεων της ΕΕ στις ελληνικές σιδηροδρομικές υποδομές

• Η Κυβέρνηση να αρχίσει την εφαρμογή των μέτρων που διασφαλίζουν την πρόσβαση τρίτων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη

Δηλαδή, προωθείται η ιδιωτικοποίηση των δικτύων παροχής αερίου, ύδρευσης (Αθήνας και Θεσσαλονίκης) αλλά και η ιδιωτικοποίηση των σιδηροδρόμων (όπου μέχρι σήμερα υπήρχε ένα δημόσιο σιδηροδρομικό δίκτυο) και η ιδιωτικοποίηση μονάδων ενέργειας της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού.

Τα συγκεκριμένα μέτρα δεν είναι ίδιας βαρύτητας με την αύξηση ενός φορολογικού συντελεστή ή την οριζόντια μείωση των επικουρικών συντάξεων. Είναι μέτρα που δίνουν ιδεολογική χροιά σχετικά με τη δομή του οικονομικού συστήματος που θα υιοθετήσει η χώρα. Ένας άστοχος φορολογικός συντελεστής που ευνοεί τη φοροδιαφυγή μπορεί να διορθωθεί, το ίδιο και τα οριζόντια μέτρα περικοπών, όμως η ιδιωτικοποίηση δικτύων και υποδομών που έχουν χαρακτηριστικά δημόσιου αγαθού είναι μια πολιτική απόφαση που δεσμεύει και τις επόμενες κυβερνήσεις ορίζοντας την μελλοντική οικονομική κατεύθυνση της χώρας.

Η ιδιωτικοποίηση των δικτύων ύδρευσης, φυσικού αερίου, σιδηροδρόμων και ενέργειας συνεπάγεται πως για τα συγκεκριμένα αγαθά ο στόχος των δραστηριοποιούμενων επιχειρήσεων θα είναι η κερδοφορία και όχι η πρόσβαση όλων των πολιτών σ’ αυτές τις υπηρεσίες. Η επίτευξη κέρδους συνεπάγεται: αύξηση τιμολογίων, μείωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών (δηλαδή αύξηση της επικινδυνότητας των δικτύων λόγω πλημμελούς συντήρησης και καθυστέρηση αντικατάστασης τους για τη μείωση του κόστους λειτουργίας και επενδύσεων), απολύσεις του έμπειρου αλλά ακριβού προσωπικού και αντικατάσταση του με άπειρο αλλά φθηνό προσωπικό μέσω υπεργολάβων, οι οποίοι θα έχουν κάθε όφελος να κάνουν πλημμελή συντήρηση ώστε να έχουν περισσότερη δουλειά. Επιπλέον για τις μειονεκτικές και άγονες περιοχές οι ιδιώτες θα ζητήσουν επιδότηση από το κράτος, όπως συμβαίνει σήμερα στις ακτοπλοϊκές και αεροπορικές γραμμές των απομακρυσμένων περιοχών της Ελλάδας. Δηλαδή, και τα τιμολόγια θα αυξηθούν για βελτιωθούν τα κέρδη των ιδιωτών και οι υπηρεσίες θα επιδεινωθούν με κύριο σημείο την ασφάλεια, όπου διαχρονικά ο δημόσιος τομέας υπερτερεί έναντι του ιδιωτικού λόγω των διαδικασιών που εφαρμόζει, ενώ το δημόσιο θα πρέπει να επιδοτήσει τους ιδιώτες.  

Βλέπουμε σήμερα πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής που πριν μια ή δυο δεκαετίες ιδιωτικοποίησαν με πίεση του ΔΝΤ τα δίκτυα και τους εθνικούς τους πόρους να τα εθνικοποιούν. Είδαμε πως όπου ιδιωτικοποιήθηκαν υπηρεσίες δημόσιων αγαθών υπήρξαν σοβαρά προβλήματα και τελικά οι παρεχόμενες υπηρεσίες ήταν χειρότερες και σε υψηλότερες τιμές. Σήμερα τα δημόσια δίκτυα και οι υποδομές στην Ελλάδα είναι στη χαμηλότερη χρηματιστηριακή αξία τους, λόγω της οικονομικής κρίσης, θα πωληθούν σε εξευτελιστικές τιμές. Από την άλλη η ανάγκη για ζεστό χρήμα είναι άμεση. Άρα τι πρέπει να γίνει;

Τα δημόσια δίκτυα και επιχειρήσεις που προσφέρουν δημόσια αγαθά πρέπει να μείνουν δημόσια. Πρέπει να μειωθεί το κόστος λειτουργίας τους, όχι μόνο μέσω των οριζόντιων μειώσεων των μισθών των εργαζομένων αλλά και μέσω του περιορισμού της σπατάλης των εξόδων διοικητικής λειτουργίας και υπεργολαβιών, που περιλαμβάνουν ανεξήγητα υψηλές δαπάνες για αμοιβές διοικητικών στελεχών, συμβούλων, συντήρησης και εξόδων δημοσίων σχέσεων που δεν είναι τίποτα άλλο παρά εκμετάλλευση της δημόσιας περιουσίας από το πελατειακό πολιτικό σύστημα. Όλα πρέπει να γίνονται στο φως και με έλεγχο από ανεξάρτητη αρχή.

Το δημόσιο έχει κέρδη από ορισμένα από τα δημόσια αγαθά που διαθέτει, όπως το νερό. Μπορεί να διαθέσει σε ιδιώτες τα μελλοντικά κέρδη με άμεσο αντάλλαγμα ένα σημαντικό χρηματικό πόσο (προεξοφλημένη αξία μελλοντικών κερδών), ώστε να βρεθούν χρήματα για τη μείωση του χρέους. Σε υπηρεσίες που το δημόσιο έχει ζημιές, με την ιδιωτικοποίηση είναι πλάνη πως θα πάψει να έχει. Θα απαιτηθούν επιδοτήσεις οι οποίες θα πληρώνονται από το δημόσιο για να συνεχίσει ο ιδιώτης να παρέχει την υπηρεσία, καθώς τα δημόσια αγαθά θα πρέπει να προσφέρονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ενέργεια όπου οι ιδιώτες παραγωγοί επιδοτούνται για να παράγουν μέσω της ΔΕΗ η οποία αγοράζει ακριβότερα την ενέργεια από τους ιδιώτες σε σχέση με την τιμή που τη διαθέτει στους καταναλωτές. Επίσης θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα και παράπλευρες απώλειες, για παράδειγμα η Ελλάδα που είναι μια τουριστική χώρα, πολύ σύντομα μπορεί να μένει χωρίς απευθείας αεροπορική σύνδεση με τις ΗΠΑ. Ακόμη κι αν η συγκεκριμένη γραμμή μπορεί να είχε υψηλό κόστος είχε πολλαπλάσια θετικά αποτελέσματα για τη χώρα, καθώς οι Αμερικανοί τουρίστες είναι τουρίστες υψηλής κατά κεφαλή δαπάνης.

Είναι εμφανές πως σήμερα αποφασίζονται οι πολιτικές που θα καθορίσουν τα χαρακτηριστικά της οικονομικής οργάνωσης και λειτουργίας της χώρας τα επόμενα χρόνια. Η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων δικτύων και υποδομών είναι ένα λάθος που οι συνέπειες του δεν θα αργήσουν να φανούν.

Θανάσης Ζεκεντές

Οικονομολόγος MSc