Μπάτης και Δελιάς , στο καφενεδάκι του Μπάτη στην Κρεμ-
μυδαρού (Γέφυρα της Δραπετσώνας), κάνουν μιά τελευταία
πρόβα .Ο λόγος πως για πρώτη φορά θα παίξουν μπροστά σε
κόσμο.Είναι προσκεκλημένοι να παιξουν με κάποιους άλλους
καλλιτέχνες, μια άλλη κομπανία, στου Σαραντόπουλου ,καμιά
τετρακοσαριά μέτρα απ’ τον Αη-Διονύση, στην Ανάσταση του
Πειραιά .Πως όμως θα λέγεται η …κομπανία; Ο…ευρηματικός
Μπάτης χρίζεται νονός .Η κομπανία θα λέγεται «Η Τετράς
του Πειραιώς».
και το μαγαζί βάζει… μαδέρια κι’ απάνω μια κουρελού ώστε
να χωρέσουν όλοι , να βολευτούν. Η «άλλη κομπανία» που από
καιρό παίζει εδώ ,είναι ονομαστή, η πιο γνωστή, ο «αφρός»,η
πιο σπουδαία σμυρνέικη κομπανία που αυτή τη χρονιά παίζει
στην πιάτσα: Κώστας Νούρος,Σπύρος Περιστέρης,Στελλάκης
Περπινιάδης, ο Γιώργος Κάβουρας με τον πατέρα του, ο Κώ
στας Αγορόπουλος ,ο Λεονταρίτης (πολίτικη λύρα)κ.α.
Οι δυό κομπανίες παίζουν μαζί για μια εβδομάδα. Ο κόσμος
ζητάει όλο και περισσότερο τραγούδια και παιξίματα από τους
Πειραιώτες παίχτες.Οσο περνούν οι ημέρες η αρχική επιθυμία
του για τα πειραιώτικα γίνεται…απαίτηση.Πλέον η …ζυγαριά
γέρνει τώρα κατά το μέρος των τραγουδιών της «Τετράδας»
που ήδη κατάδηλα ο κόσμος προτιμά.Αρκούν 10 ημέρες
και οι μπουζουκομπαγλαμάδες εξοβελίζουν , εκτοπίζουν τα σαντουροβιόλια.
Μόνοι τους πλέον οι τέσσερις
του Πειραιά ενθουσιάζουν τόσο πολύ τον κόσμο που στο μαγα
ζί γίνεται το αδιαχώρητο. Και η κατάσταση διαρκεί 6 μήνες. Στο
μεταξύ ,με τον καιρό,στην Πειραιώτική κομπανία προστίθενται
και άλλοι πολλοί ,όπως ο Σκαρβέλης, ο Γενίτσαρης , η Σοφία Κα
ρύβαλη(αδελφή της Ρίτας Αμπαντζή ) και ο προσωπικός από το 1923
φίλος του Μάρκου Στέλιος Κερομύτης.(Σημ:Ο Κερομύτης εντάσ
σεται στη Τετράδα του Πειραιά, μετά την αποχώρηση του Δελιά,
καθώς από μια στιγμή κει πέρα ο τελευταίος νομίζει πως ο Μάρκος τον
«ρίχνει»στο μεροκάματο. Μαζί με την Τετράδα παίζει υστερα από και
ρό και ο Απόστολος Χαντζηχρήστος).
Αδιάψευστος μάρτυς για την περίφημη «Τετράδα»,τον Σαραντόπουλο,
καθώς και τον ανταγωνιστή του μαγαζάτορα Κεραντζάκη,είναι ο Μιχά
λης Γενίτσαρης που τα λέει όπως τα έζησε:
«Τον Μάρκο Βαμβακάρη τον εγνώρισα 1931-32 στην οδό Αίμου(;)
στου Μπάτη το μαγαζί .Το είχε εκεί χοροδιδασκαλείο και καφενείο.
Εκεί ερχότανε τότε ο Μάρκος Βαμβακάρης από τα σφαγεία.Ητανε
σφάχτης.Ηταν ένα παλληκάρι λιανό, ψηλό, με μουστάκι πάντα αλα
Χίτλερ.Και ερχότανε τότε εκεί πέρα και μόλις έβλεπε τον Μπάτη,κα
τεβάζανε τα μπουζούκια, ο Μπάτης , μαζί με τον Μάρκο,μαζί με τον
Δελιά,με τον Ηλία τον Καμπανάο,το Σκριβάνο τον Νίκο και με πολ
λούς άλλους.Επαίζανε εκει πέρα διάφορα τραγούδια και αυτοσχεδιά
ζανε.Τότες ο Μάρκος δεν είχε βγάλει ούτε πλάκες σε γραμμόφωνα,
ούτε τίποτα και ούτε είχε αρχίσει να πηγαίνει σε πάλκα και τέτοια.
Παίζανε για τον εαυτό τους.Πίνανε τον καφέ και παίζανε.Παίζανε για
τον εαυτο τους,πίνανε τον καφέ και παίζανε μπουζούκι.Τότες εκεί
που είναι το άγαλμα του Καραισκάκη, ήταν μια πλατεία μεγάλη και
είχε μαγαζάκια μέσα.Κάθε μια αράδα είχε 30 μαγαζιά.Ηταν μια,δυό,
τρείς, τέσσερις, πέντε αράδες από 30 μαγαζιά.Εκατόν πενήντα μαγα
ζιά,ίσως και διακόσια.Ητανε ενάμισυ επί δύο μέτρα το κάθε μαγαζί.
Εκεί ο Μπάτης είχε ένα καφενείο και είχε στον τοίχο κρεμασμένα
μπουζούκια,μπαγλαμάδες και πηγαίναμε εμείς εκει πέρα, παίρναμε
ένα μπουζούκι, πίναμε ένα καφέ και παίζαμε.
Εκεί ξαναερχότανε ο Μάρκος ,ο Δελιάς, ο Σκούρτης,ο Καμπανάος,
ο Καρυδάκιας,εκεί μέσα μαζευόντουσαν και παίζανε μπουζούκι μέσα
στου Μπάτη. Τότες αυτό ήτανε απαγορευμένο πάλι εκεί πέρα»...
«…Θυμάμαι μια περίπτωση να σας πώ: Ηρθε η Ασφάλεια, τότες και
μπαίνοντας μέσα βλέπουνε τα μπουζούκια και τους μπαγλαμάδες του
μπάρμπα Γιώργη του Μπάτη.Ο Μπάτης τότες ήταν 40 χρονών. Τόσο
ήτανε . Και τονε βάλανε το γερο Μπάτη σε ένα καρότσι χειράμαξο σαν
εκείνο που είχανε οι μπακάληδες και κατέβασε όλα τα μπουζούκια και
τους μπαγλαμάδες αποπάνω και τους βάλανε από πάνω και βάλανε τον
Μπάτη από μπροστά και τον Μάρκο από πίσω και σπρώχνανε και τα
πήγανε στην Ασφάλεια τα μπουζούκια.Και τους τα δώκανε μετα από
10-15 μέρες τα μπουζούκια του γερο Μπάτη.Ητανε απαγορευμένα».
«…Και κάποιος φίλος , Παναγιώτης το όνομα, τώρα αμα ζούσε έπρεπε
να ήτανε 90 χρονών , ήταν στου Σαραντόπουλου γκαρσόνι.Και έρχεται
μια μέρα στου γερο Μπάτη το μαγαζί, εδώ χάμω, και του λέει: Βρές
αυτόν το Μάρκο, πού’ναι ο Μάρκος; Λέει: Τι να τον κάνεις το Μάρκο;
Λέει:Ξέρεις τι είπα,να κάνουμε ένα πάλκο στου Σαραντόπουλου.Και ο
Μπάτης του απάντησε: -Και μές στην Κρεμμυδαρού θα βάλουμε μπου
ζούκια; Λέει: Θα βάλουμε μπουζούκια κι’ ότι γίνει».
«… Και παίρνουνε το Μπάτη, τον Ανέστο το Δελιά και το Μάρκο Βαμβα
κάρη και πάνε λοιπόν εκεί στου Σαραντόπουλου και βάζουνε ένα πάλκο
και μαζεύτηκε όλος ο Περαίας.Εκεί πολλή δουλειά.Γιόμιζε κάθε βράδυ
το μαγαζί από κόσμο.Το αγάπαγε τόσο πολύ ο κόσμος το μπουζούκι.
Γι’ αυτό το λόγο μετά πέσανε κάτι καταστηματάρχες πιο νταήδες
, γιατί εκείνο τον καιρό υπήρχανε νταήδες καταστηματάρχες .Και
πάνε στον Σαραντόπουλο και του λένε: Θα σου πάρουμε το Μάρκο.
Και μάλωσε ο Μήτσος ο Κεραντζάκης με τον Σαραντόπουλο και τον
παίρνει το Μάρκο και τον πάει στην Ανάσταση, που είχε ο Κεραντζά
κης ένα μαγαζί και βάζουνε και μπουζούκια και εκεί.Εγινε πανζουρ
λισμός!.Πολύς κόσμος κάθε βράδυ. Δηλαδή όπως τώρα λένε να πά
με στο τάδε μαγαζί , ν’ ακούσωμε τον τάδε και τον δείνα ,εκεί δεν
υπήρχε άλλος.Πάμε ν’ ακούσωμε το Μάρκο.Τότες ο Μάρκος ήτανε
νούμερο ένα(Νο 1) στο ρεμπέτικο.Δεν υπήρχε άλλος».
«… Αυτός ,ο Μπάτης, ο Δελιάς και ο συχωρεμένος ο Στράτος ο Πα-
γιουμντζής,ως τραγουδιστής αυτός,αυτός δεν έπαιζε.Και μετά ο
Ανέστος με το μπουζούκι του και μετά ο Μπαγιαντέρας, μετά ο Κερο
μύτης, μετά εγώ, όλοι μαζί.
Από εκεί , από καιρό, εφύγαν από τουΚε
ραντζάκη και ήθελε ο Μάρκος ν’ ανοίξει μαγαζί δικό του. Τότες στα
Ασπρα Χώματα ήταν το σπίτι του Μάρκου.Κάνει ο Μάρκος έτσι, πιά
νει ένα μαγαζί εκεί πέρα και το κάνει ταβέρνα.Εκεί μαζεύτηκε πάλι
ο Στράτος,ο Μπάτης ,ο Μάρκος ,οι τέσσερις. Μετά πήραμε και τον
Μήτσο τον Καρυδάκια . Ανεβήκαμε απάνω.Δουλειά,α,α,α!..Η Κοκκι
νιά όλη. Και η νέα και η παλιά Κοκκινιά .Χάλασε ο κόσμος.Δεν είχε
καρέκλα να κάτσουνε.Ε, τότες ,θυμάμαι, έπεσε και η Αστυνομία εκεί
και του το κλείσανε του Μάρκου το μαγαζί.Εκεί μαζεύονταν πολύς κό
σμος και ανησυχούσαμε και τη γειτονιά.Δεν υπήρχανε τότες ούτε μι
κρόφωνα και τέτοια .Αλλά επειδής τραγουδάγαμε όλοι μαζί στην
αράδα και καθόμαστε μέχρι τις 2 η ώρα , καμμιά φορά μέχρι και το
πρωί….».
Στη Μάντρα του Σαραντόπουλου, στην Ανάσταση του Πει-
ραιά , ο Μάρκος , ο Μπάτης , ο Δελιάς κι’ ο Στράτος ο Παγιουμν-
τζής θα οριοθετήσουν στα 1934 την καθοριστική αλλαγή στο Λαι
κό Αστικό Τραγούδι,βάζοντας το θεμέλιο για το καινούργιο είδος
το Πειραιώτικο Ρεμπέτικο. Αυτή είναι η «Τετράς η Ξακουστή του
Πειραιώς», κομπανία για πρώτη φορά από μπουζουκομπαγλαμά-
δες και μόνον. Αυτοι οι τέσσερις «μύθοι»του Λαικού Αστικού Τρα
γουδιού , είναι οι περίφημοι λαικοί «ασματόροι» του Πειραιά που
εδώ στου Σαραντόπουλου τώρα κάνουν το…μεταπτυχιακό τους.
Ο τίτλος του πτυχίου: «Καθαρό Πειραιώτικο Ρεμπέτικο».
Το ύφος παιξίματος της νέας κομπανίας δεν έχει καμμιά σχέση
με τα προηγούμενα . Εχει σχεδόν εγκαταλλείψει το ανατολίτικο
«κελάρυσμα » και εκφράζεται καθαρά και …στακάτα. Ο στίχος
απλός , λιτός και ευρηματικός, χρωματίζει έντονα τα κοινωνιολο-
γικά χαρακτηριστικά της εποχής.Είναι ,κατά την αποψή μου εκεί
νη που συνετέλεσε καθοριστικά στην εξέλιξη της μορφολογίας
του Λαικού Αστικού Τραγουδιού.(Σημ: Τη σκυτάλη βέβαια παίρνει
αμέσως μετά ο Βασίλης Τσιτσάνης , που ιστορικά θεωρείται συν
διαμορφωτής του νέου αστικού λαικού ύφους).
«Στο Φάληρο που πλένεσαι». Στο τραγούδι ο
Μάρκος Βαμβακάρης και η Ελένη Πετρίδου.
Στο μπουζούκι ο Μάρκος. Κιθάρα ο Σπύρος
Περιστέρης και μπαγλαμάς.Δίσκος του 1937,
ODEON GA 7052 και 7325.-
Η «Τετράς» όσο ο καιρός περνά
όλο και προσθέτει στα τραγούδια της ιδιότυπα στοιχεία που αφο-
ρούν τη δύσκολη διαβίωση στο λιμάνι, απομυθοποιώντας διαθέ
σεις που αφορούν τον έρωτα ,τον ανδρικό εγωισμό, τα γυναικεία
«τερτίπια» , τις καθημερινές συμπεριφορές . Επίσης , για πρώτη
φορά , αναφέρεται ανενδοίαστα σε ανθρώπους του περιθώριου,
αναφορικά με τη «μαγκιά » τους, τη χρήση ψυχότροπων ουσιών,
τολμώντας αναφορές σε δεδομένα ως τότε κοινωνικά απαγορευτι
κά. (Σημ: Ο Μάρκος διηγείται σε αυτοβιογραφία του):
Ο «Αντώνης ο Βαρκάρης ο Σερέτης»
Μ.Βαμβακάρης –Απ.Χαντζηχρήστος
«Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς».Μάρκος Βαμβα
κάρης, Ανάστος Δελιάς, Γιώργος Μπάτης ,Στράτος
Παγιουμντζής.
«Εμείς σταθήκαμε γιατί τα τραγούδια μας έλεγαν αυτό που ήμασταν ,
αυτό που βλέπαμε , αυτά που… κάνουν οι περισσότεροι και τα… κρύ-
βουν .Τα τραγούδια μας έλεγαν την αλήθεια…».
Για τη Μάντρα του Σαραντόπουλου , ο ίδιος σχετικά αφηγείται:
«Εκεί έπαιζα εγώ ,ο Μπάτης , ο Ανέστος κι’ ο Στράτος.Επαίζαμε εκεί
πέντε –έξη μήνες . Και εκεί εμαζευότανε ένας άπειρος κόσμος, πολύς.
Δεν μπορούσες να περπατήσεις από τον κόσμο.Εκεί εσεργιανούσαν
πολλοί από διάφορα μέρη,δηλαδή από την Αθήνα κι’ απ’ όλες τις συ-
νοικίες ,από τις επαρχίες, και εκαθόντουσαν και εγλεντούσαν. Δηλα-
δή ηταν η πρώτη φορά που έγινε αυτό στον Πειραιά με τη Λαική ορ
χήστρα . Ηταν η πρώτη φορά , έ!. Μεγάλη δουλειά !».
Πόση αξία πολιτιστική, πόσο σπουδαία ήταν για το Λαικό Αστικό
Τραγούδι αλλά συνολικά και για τα μουσικά πραγ
ματα του 20ού αιώνα η συμβολή αυτών των τεσσάρων αυτοδίδακτων
μουσικών ..θαυματοποιών και ποιάς σημασίας αποδείχτηκε αυτή η
κατά τα άλλα …τυχαία συνάντηση και τα παιξίματα της «Τετράδας»,
γίνεται αντιληπτό σήμερα αφού το γεγονός αποτέλεσε την πρώτιστη
βασική αφορμή για πλήθος γραμμοφωνήσεων με Πειραιώτικα ρεμπέ
τικα.
ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΛΕΚΤΟ ΑΥΤΟ ΑΡΘΡΟ
ΑπάντησηΔιαγραφή(Μια παλια πειραιώτισσα)