Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ "ΚΡΙΣΗ" ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ

Η Περιφέρεια ως επίπεδο Αυτοδιοίκησης έχει μόνο τρία χρόνια ζωής. 

Η θεσμοθέτησή της με το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» αποτελεί μία σημαντική τομή στο διοικητικό και πολιτικό σύστημα, τομή όμως που έμεινε ατελής εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και των μνημονιακών πολιτικών. 

Υπάρχουν ασφαλώς και εγγενείς θεσμικές αστοχίες από τον ίδιο τον νομοθέτη. Η ανάλυση όλων αυτών των παραμέτρων είναι αναγκαία για να κατανοήσουμε την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η Περιφέρεια για να αναδειχθεί σε πραγματικό επίπεδο Αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο μίας πολυεπίπεδης διακυβέρνησης ως απόρροια της ενσωμάτωσης του ευρωπαϊκού αυτοδιοικητικού κεκτημένου.

Η ελληνική αυτοδιοικητική Περιφέρεια «στιγματίζεται» από την μηχανιστική μετάβαση της από την κρατική Περιφέρεια, την αναγωγή στην νομαρχιακή αυτοδιοίκηση η οποία κουβαλούσε αντίστοιχα το ίδιο φορτίο της κρατικής νομαρχίας και τέλος από την αναγωγή στην πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση που αποτελούσε ιστορικά την μοναδική αυτοδιοικητική εμπειρία του ελληνικού πολιτικού και διοικητικού συστήματος. Όλα αυτά συνθέτουν έναν θεσμό που δεν έχει δική του ταυτότητα γεγονός που δεν του επιτρέπει να  κατακτήσει την θέση που του ανήκει σε ένα πολυεπίπεδο σύστημα διακυβέρνησης.

Η πρώτη θητεία συνέπεσε με το Μνημόνιο. Τα αποτελέσματά του ήταν καταστροφικά για την Αυτοδιοίκηση στο σύνολό της αλλά και ειδικότερα για την Περιφέρεια. Η περικοπή έως  την ουσιαστική κατάργηση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων, η αποψίλωση από την κατάλληλο προσωπικό, ο εκμηδενισμός του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων κατέστησαν την Περιφέρεια ανίκανη να συγκροτηθεί και να φέρει σε πέρας την αποστολή της. Μόνο η διαχείριση του ΕΣΠΑ μπόρεσε να δώσει μία ανάσα καταξίωσης αλλά και αυτό είχε ήδη υποθηκευτεί από τις επιλογές των κρατικών Περιφερειών και των Υπουργείων.

Ο «Καλλικράτης» τόσο στον πρώτο όσο και στον δεύτερο βαθμό ενσωμάτωσε τις βασικές επιλογές του αυτοδιοικητικού κινήματος για μεταρρύθμιση με άξονα την Ισχυρή και Αποτελεσματική Αυτοδιοίκηση. Είχε όμως και αυτός εγγενείς λαθεμένες επιλογές και κυρίως  μία διαδικασία διαμόρφωσής τους που έβαζε στο περιθώριο την ίδια την Αυτοδιοίκηση και τους αιρετούς. Όπως κάθε σημαντική μεταρρύθμιση αυτού τους είδους, όπως και ο «Καποδίστριας», είναι ένα νόμισμα με δύο όψεις. Εξαρτάται από εκείνους που  την υλοποιούν εάν θα γίνει μεταρρύθμιση χειραφέτησης ή μεταρρύθμισης χειραγώγησης. Ανεξαρτήτως των αρχικών προθέσεων ήρθε η λαίλαπα του Μνημονίου και «σκότωσε» την δυναμική της χειραφέτησης  οδηγώντας στην χειραγώγηση. Το Μνημόνιο σκότωσε τον «Καλλικράτη».

Στην Περιφέρεια, όπου δεν υπήρχε και το ζήτημα της  χωρικής οριοθέτησης του δημοτικού επιπέδου, ο «Καλλικράτης» είχε σαφέστερες επιλογές αλλά δεν είχε μηχανισμό εφαρμογής τους. Η τριετής λειτουργία των Περιφερειών επιτρέπει πάντως την διαμόρφωση νέων, συμπληρωματικών ή εξαρχής διαφορετικών μεταρρυθμιστικών κατευθύνσεων. Είναι ένα πεδίο στο οποίο την νέα διοικητική περίοδο πρέπει να αναδειχθούν και να πραγματωθούν εκείνες οι θεσμικές αλλαγές που θα καταστήσουν την Περιφέρεια πραγματικό επίπεδο δημοκρατικής περιφερειακής διακυβέρνησης, θα κτίσουν στέρεα την οικονομική, πολιτική και διοικητική αυτοτέλεια, την τοπική αυτονομία κατά την έννοια του άρθρου 3 του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας, να κτίσουν ένα πραγματικό θεσμό Αυτοδιοίκησης εφάμιλλο του κεκτημένου της περιφερειακής αυτονομίας που έχει ενσωματωθεί στο ευρωπαϊκό θεσμικό πολιτισμό.

Η Περιφέρεια έχει ορθά, ως κύριο μέλημά της, την περιφερειακή ανάπτυξη. Παράλληλα πρέπει να δομηθεί και ως κέντρο παροχής εκείνων των υπηρεσιών που είτε σχετίζονται με την περιφερειακή ανάπτυξη είτε με υπηρεσίες που το κράτος  αναθέτει στις περιφέρειες να παράσχουν για λογαριασμό του, εφόσον καταργηθεί, όπως επιβάλλεται κατά την άποψή μας, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Στο πλαίσιο των εθνικών δημοσίων πολιτικών που σχεδιάζει και προωθεί το επιτελικό κεντρικό κράτος, εντελώς διαφορετικό από τον σημερινό συγκεντρωτικό καταστροφέα της ανάπτυξης, οι Περιφέρειες έρχονται και σχεδιάζουν και υλοποιούν τις περιφερειακές δημόσιες πολιτικές με κεντρικό άξονα την συνέργειά τους στον στόχο της περιφερειακής ανάπτυξης.

Με αυτή την έννοια ο «Καλλικράτης» είναι η αφετηρία μίας μεταρρύθμισης που ατύχησε στον «καιρό» του Μνημονίου αλλά έχει δρόμο για νέες μεταρρυθμίσεις που θα ολοκληρώσουν την Περιφέρεια αλλά και τους Δήμους, σε ένα νέο σύστημα πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Ασφαλώς αυτές οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να σχεδιαστούν και να ευδοκιμήσουν ως μέρος ενός εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης της κοινωνίας,  της οικονομίας και του πολιτικού και διοικητικού συστήματος με ευθύνη   αποκλειστικά και μόνο της ελληνικής Πολιτείας και μάλιστα μίας βαθιάς δημοκρατικής και – κατά την άποψή μας- σε προοδευτική κατεύθυνση Κυβέρνησης. Δεν μπορεί τίποτε από αυτά να γίνει κάτω από την κηδεμονία των δανειστών και των μνημονίων καθώς και των ντόπιων υποτελών τους όποιο όνομα και να έχουν.

Εξάλλου όλες αυτές οι πολιτικές χειραγώγησης σε όλα τα επίπεδα του κοινωνικού και διοικητικού βίου έχουν εξοντώσει την Αυτοδιοίκηση τραυματίζοντας «θανάσιμα» την συνταγματικά κατοχυρωμένη διοικητική και πολιτική αυτοτέλεια, έχουν διαλύσει την κοινωνία και ιδίως τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, έχουν ακυρώσει τις πραγματικά προοδευτικές μεταρρυθμιστικές αντοχές του τόπου.

Η Περιφέρεια, την νέα περίοδο μπορεί να γίνει το πεδίο νέων πολιτικών με στόχο την ολοκληρωμένη περιφερειακή ανάπτυξη, με ανάδειξη νέου παραγωγικού μοντέλου, με αξιοποίηση της καινοτομίας και της έξυπνης επιχειρηματικότητας, μπορεί να γίνει ο μοχλός για  να ξαναγεννηθεί σε νέες υγιείς και γόνιμες βάσεις η μικρή και μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, να ζωντανέψει ο κόσμος της εργασίας και της παραγωγής.

Όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν με διακηρύξεις «Αντί-» αλλά με θετικές προτάσεις. Δεν μπορούν να γίνουν με Όχι αλλά με Ναι σε νέες πολιτικές που στοχεύουν στην ανάδειξη μίας νέας εθνικής προσπάθειας αναγέννησης χωρίς χειραγώγηση και υποταγή στις επιλογές των μνημονίων. Αυτή η εθνική προσπάθεια αναγέννησης με την κοινωνία  όρθια και τον πολίτη συμμέτοχο και αισιόδοξο περνά και μέσα από την εντελώς διαφορετική κατεύθυνση της Περιφέρειας, περνά μέσα από την Περιφέρεια της θεσμικής και πολιτικής αυτονομίας, της ανταγωνιστικότητας, της καινοτομίας και της δυναμικής ενδογενούς και ολοκληρωμένης πλην όμως βιώσιμης ανάπτυξης. Σε αυτό το πεδίο έχει σημασία να συμπράξει η προοδευτική «κοινωνία των πολιτών» για την επικράτηση στην περιφερειακή «πολιτική κοινωνία»  στην κατεύθυνση κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής απελευθέρωσης των δυνάμεων της εργασίας και της παραγωγής.

___________________________________________

* O Δημήτρης Κατσούλης γεννήθηκε το 1962 στον Λοφίσκο Αυλωναρίου και έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Σκύρο. Κατοικεί στην Χαλκίδα, είναι παντρεμένος με την Ελένη Πινακούλα και έχουν δύο κόρες, την Φωτεινή και την Λουκία.

Σπούδασε Νομικά και ειδικεύθηκε στο Δίκαιο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έχει συμμετάσχει ως εμπειρογνώμονας για θέματα αυτοδιοίκησης σε αρκετές Επιτροπές και Ομάδες Εργασίας. Έχει πλούσιο συγγραφικό και ερευνητικό έργο σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης και αποκέντρωσης. Συμμετείχε ενεργά στην έκδοση των περιοδικών «Τοπική Αυτοδιοίκηση» και «Τετράδια Αυτοδιοίκησης». Συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Αναπτυξιακές Εταιρείες της Αυτοδιοίκησης (Π.Ε.Τ.Α. ΑΕ, ΕΕΤΑΑ κ.α).

Ως ειδικός συνεργάτης του Υπουργείου Εσωτερικών, 1996-2002, ήταν πρόεδρος της Επιτροπής που εκπόνησε το Πρόγραμμα ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ καθώς και Συντονιστής της Ομάδας Διοίκησης Έργου για την εφαρμογή του Προγράμματος. Υποψήφιος Δήμαρχος Αυλώνος το 1998, εξελέγη Δήμαρχος Αυλώνος το 2002 και επανεξελέγη του 2006. Μέλος του Δ.Σ. της ΤΕΔΚΕ 1999-2006 και Γενικός Γραμματέας της ΤΕΔΚΕ 2003-2006. Μέλος Επιτροπής θεσμών της ΚΕΔΚΕ 2003-2006. Μέλος του ΠΑΣΟΚ έως το 2011 σήμερα είναι ανένταχτος στον χώρο του δημοκρατικού σοσιαλισμού.

Ο  Δημήτρης Κατσούλης δραστηριοποιείται επίσης στο κίνημα για την προστασία των καταναλωτών και πρόσφατα εξελέγη μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης Προστασίας Καταναλωτών Στερεάς Ελλάδας.